Khế còn có tên gọi là Ngũ liễm tử hay Ngũ lăng tử (trong Hán tự), tên khoa học Averrhoa carambola L. thuộc họ chua me đất. Khế có nguồn gốc tại Siri Lanka. Giá trị dinh dưỡng của khế không cao; 100g khế chỉ cho 35,7calorie. Có vị chua là nhờ sự có mặt của các acide hữu cơ chiếm khoảng từ 800 – 1.250mg/100g khế. Nước sắc lá khế có tác dụng ức chế vi khuẩn Gram +, nhưng không có tác dụng trên khuẩn Gram âm, nấm candida. Dạng dịch chiết qua nước có tác dụng ức chế vi khuẩn mạnh nhất, song dịch chiết qua cồn lại ức chế yếu nhất.
Ở Ấn Độ quả khế được ăn để cầm máu, chữa trĩ, nước ép dùng làm thuốc hạ sốt… Tại Braxil dùng khế làm thuốc lợi tiểu. Nước sắc cành lá mang quả trị lở ngứa do sơn ăn (tức nhựa của cây sơn Rhus verniciflua dính vào da gây lở loét). Hột khế giã nát sắc uống có tác dụng lợi sữa, điều kinh, giải độc. Bột hột khế khô có tính an thần nhẹ.
Đông y cho rằng khế có vị chua ngọt, tính bình tươi hơi mát, chín lại ôn sinh tân dịch chủ trị phong nhiệt (nóng sốt), sinh tân dịch, chỉ khát, giải độc, lợi tiểu và còn có tài liệu ghi dùng trị nhiều bệnh khác như chữa thận hư, tinh kém, chữa lỵ, kinh giãn ở trẻ em…
Để tham khảo và áp dụng, dưới đây xin giới thiệu những phương tiêu biểu trị bệnh từ cây khế:
* Trị lở sơn: Lấy quả khế thái miếng hoặc lá vò xát trực tiếp lên vùng bị lở sơn rồi đắp vào. Lá khế tươi giã vắt lấy nước cốt uống, bã đắp vào nơi bị lở sơn.
* Rửa vết thương lở loét: Quả khế nấu lấy nước rửa ngày 1 – 2 lần.
* Trị chứng nước ăn chân: Dùng quả khế lùi trong tro nóng rồi lấy ra áp vào chỗ chân bị nước ăn, ngày 2 lần.
Khế được ăn để cầm máu, chữa trĩ, nước ép dùng làm thuốc hạ sốt…
* Trị bí đái: Lấy quả khế cùng củ tỏi cho vào giã nhuyễn đắp lên rốn.
* Trị cảm nắng nóng, khát, nhức đầu: Lá khế tươi 100g, lá chanh 40g, giã vắt lấy nước uống; hoặc dùng quả khế tươi nướng qua vắt lấy nước uống.
* Trị cảm cúm (biểu hiện sốt, ho, hắt hơi sổ mũi, đau mình mẩy): Dùng 3 quả khế nướng sau vắt lấy nước cốt hòa cùng 50ml rượu và uống.
* Trị viêm họng: Lấy lá khế 40g, cùng vài hạt muối giã vắt lấy nước cốt ngậm ngày 2 lần.
* Chữa ho khan hoặc có đờm: Hoa khế sao qua tẩm nước gừng cũng đã sao, cho thêm cam thảo nam 12g, sắc uống ngày 1 thang.
* Làm thanh nhiệt giải độc (trong ung thư đối với người đang điều trị phóng xạ hay truyền hóa chất): Lấy vài quả khế rửa sạch, vắt lấy nước cốt thêm nước đường vào nấu sôi, rồi lại cho táo tây đã gọt vỏ thái miếng, chuối thái nhỏ, cam lấy múi và nho vào nồi nấu sôi, cho chút bột để làm sánh. Múc ra bát và ăn trong ngày.
* Sơ cứu ngộ độc mã tiền: Lấy quả khế ép lấy nước và cho uống thật nhiều và đưa kịp thời tới trung tâm chống độc của bệnh viện để cứu chữa.
* Trị phong nhiệt mẩn ngứa: Dùng vỏ cây khế cạo bỏ lớp vỏ ngoài 40g, sắc lấy nước uống, ngoài lấy lá khế đã sao qua xoa đắp vào vùng ngứa.
* Thúc sởi mọc ở trẻ: Lấy lá và vỏ cây khế sắc uống, sau khi sởi bay hết để tiệt nọc không bị tái lại cần dùng vỏ và lá khế nấu lấy nước tắm cho trẻ.
* Trị đái dắt, buốt, ra máu do viêm bàng quang, âm đạo: Lá khế 100g, rễ cỏ tranh 40g, sắc uống ngày 1 thang.
Theo Báo nông nghiệp