Khung cảnh sau cuộc xung đột giữa quân chính phủ Syria và phe nổi dậy tại thủ đô Damascus hôm 12/9

Hành động cất giấu các loại vũ khí hóa học của chính phủ Syria sẽ khiến Mỹ gặp khó khăn nếu triển khai các cuộc ném bom nhằm vào quốc gia Trung Đông sau cáo buộc quân đội ủng hộ Tổng thống Bashar al-Assad sử dụng chất độc thần kinh sarin thảm sát dân thường tại khu vực ngoại ô thủ đô Damascus hôm 21/8, cướp đi sinh mạng của hơn 1.400 người bao gồm khoảng 400 trẻ em.

Động thái trên còn đặt câu hỏi nghi ngờ về cách chính phủ Syria thi hành đề xuất của Nga chuyển giao kho vũ khí hóa học cho cộng đồng quốc tế kiểm soát. 

Các cơ quan tình báo Mỹ và Israel cho rằng họ biết chính xác hầu hết địa điểm chứa vũ khí hóa học của chính phủ Syria song so với cách đây 6 tháng, tình hình hiện nay đã có nhiều thay đổi. 

Hôm 12/9, trong cuộc họp thảo luận lộ trình kết thúc chương trình vũ khí hóa học tại Syria với người đồng cấp Nga tại Geneva, Ngoại trưởng Mỹ – John Kerry nhận định khó khăn hiện nay chính là quy mô kho vũ khí của Syria quá rộng lớn. 

Báo cáo từ cơ quan tình báo Mỹ và Israel nhấn mạnh đơn vị 450 thuộc Trung tâm Nghiên cứu và Khảo sát Khoa học Syria, chịu trách nhiệm điều phối chương trình vũ khí của chính phủ nước này, đã di dời các kho chứa hóa chất và đạn dược tới nhiều địa điểm khác nhau trong hàng tháng qua. Thậm chí, hành động này vẫn tiếp diễn vào tuần trước – thời điểm Tổng thống Barack Obama khẳng định sắp tiến hành các cuộc tấn công quân sự nhằm vào Syria. 

Đơn vị 450 còn chịu trách nhiệm pha chế và triển khai vũ khí hóa học đồng thời bảo vệ cho các kho chứa, theo cơ quan tình báo Mỹ và châu Âu. Trong đó, một số nhân viên thuộc đơn vị 450 được tuyển chọn từ cộng đồng người Hồi giáo Alawite ủng hộ Tổng thống Assad. 

Mỹ ước tính chính phủ Syria đang nắm trong tay 1.000 tấn hóa chất và sinh học. “Đây chỉ là con số chúng tôi thống kê song thực tế còn lớn hơn”, một quan chức cấp cao Mỹ cho biết. 

Trước đây, chính phủ Syria chủ yếu cất giấu các loại vũ khí hóa học và sinh học tại những kho chứa lớn tại khu vực phía tây nước này. Song cách đây một năm, quân đội chính phủ đã tẩu tán các kho chứa tới hơn hàng chục địa điểm khác nhau. Theo giới chức Mỹ, hiện nay, quân đội của Tổng thống Assad đã đưa các loại vũ khí hóa học tới 50 căn cứ khác nhau trên khắp cả nước. 

Vũ khí hóa học – Tâm điểm tại Syria

Một nạn nhân của vụ tấn công bằng vũ khí hóa học hôm 21/8

Mỹ đã dùng hệ thống định vị vệ tinh để theo dõi hoạt động di chuyển của các phương tiện thuộc đơn vị 450 trong quá trình tẩu tán kho vũ khí hóa học. Tuy nhiên, các bức ảnh chụp từ vệ tinh thường không phát hiện được chính xác loại hàng hóa mà các ô tô tải chuyên chở. 

Thậm chí, với tính cách nhạy cảm của những thông tin về quá trình di chuyển, hoạt động và vị trí căn cứ của đơn vị 450, Mỹ đã không chia sẻ với bất cứ một đồng minh nào do lo sợ rơi vào tay phe đối lập Syria.  

Giới chức Mỹ nhận định Mỹ muốn tổ chức can thiệp quân sự nhằm vào Syria như một thông điệp gửi tới các nhà lãnh đạo đơn vị 450 về việc trả giá đắt cho hành động sử dụng các loại vũ khí hóa học tấn công người dân. Tuy nhiên, Mỹ cũng không muốn bất cứ một cuộc tấn công quân sự nào phá tán đơn vị 450 do lo ngại mất kiểm soát các loại vũ khí hóa học, sau đó rơi vào tay phe nổi dậy Syria. 

Ngay trong lãnh thổ Syria, những thông tin về đơn vị 450 hay Trung tâm Nghiên cứu và Khảo sát Khoa học Syria hầu như không được biết tới. Ngoài thông tin về một tòa nhà nắm dưới quyền kiểm soát của đơn vị 450 tại ngoại ô thủ đô Damascus.

Trong bản danh sách các mục tiêu tiêu diệt tại Syria, Lầu Năm Góc đã đưa tên của một số nhà lãnh đạo đơn vị 450 vốn chỉ nhận lệnh từ Tổng thống Assad. 

Song nếu Nga thành công trong trong việc thuyết phục Tổng thống Assad từ bỏ vũ khí hóa học, một phái đoàn do Liên Hiệp Quốc đứng đầu bao gồm thanh sát viên và lực lượng an ninh bảo vệ các kho chứa vũ khí sẽ phải phối hợp chặt chẽ với đơn vị 450 cùng giới chức đương nhiệm của Trung tâm Nghiên cứu và Khảo sát Khoa học Syria. 

Đại tướng Martin Dempsey – Chủ tịch ban Tham mưu Liên quân cho biết Tổng thống Obama đã gửi trực tiếp bản kế hoạch “tấn công quân sự” nhằm ngăn chặn chính quyền của ông Assad tiếp tục sử dụng các loại vũ khí hóa học và nhằm tiêu hao năng lực chiến đấu của quân đội chính phủ trong tương lai. 

Tuy nhiên, các quan chức Mỹ khẳng định Washington không có ý định ném bom trực tiếp vào các căn cứ chứa vũ khí hóa học do lo ngại các chất độc sẽ phát tán, đe dọa tới tính mạng của những người dân vô tội. 

Ngoài hình ảnh vệ tinh, Mỹ còn thu thập thông tin từ các điệp viên Israel về đơn vị 450 của Syria. Dù quy mô nhỏ, đơn vị 450 lại kiểm soát một hệ thống cơ sở hạ tầng rộng lớn, nên Mỹ và Israel có thể dễ dàng theo dõi mọi động thái. Đặc biệt trước khi triển khai các loại vũ khí hóa học trên chiến trường, đơn vị 450 vẫn phải di chuyển các thiết bị hạng nặng tới khu vực pha trộn hóa chất, do dó, Mỹ và Israel có thể phát hiện trước.