Trước khi trở thành kiệt tác, bức tranh Mona Lisa là một đơn đặt hàng. Trước khi trở thành huyền thoại, chiếc đồng hồ Marie Antoinette là yêu cầu Breguet thực hiện riêng để chiều lòng nhân tình của vị hoàng hậu nước Pháp.

“Bespoke” là thuật ngữ (tạm coi là) được phát kiến từ Savile Row – con phố may mặc cao cấp nổi tiếng nhất châu Âu. Ban đầu, nó có nghĩa đơn giản “mỗi súc vải một khách hàng”. Sau này, “bespoke” được nâng tầm cầu kỳ lên. Theo đó, mỗi khách hàng khi đặt may sẽ được một thợ may bậc thày thực hiện 35 phép đo. Vị khách hàng đó cũng có thể lựa chọn và đưa ra hơn 400.000 thay đổi với bộ trang phục. Toàn bộ việc may đo này bắt buộc phải được thực hiện thủ công hoàn toàn. Cầu kỳ thế, nên dám chắc mỗi bộ vest được cắt may ở Savile Row luôn là bộ vest duy nhất trên thế giới. Từ đây, “bespoke” cũng dần đổi nghĩa thành hàng thửa đơn chiếc, và mở rộng tầm ảnh hưởng lẫn hoạt động ra ngoài thế giới của những bộ vest thanh lịch và cầu kỳ này.

Cảnh trong bộ phim tài liệu Savile Row

Thế giới đã và đang bị mê hoặc bởi những món đồ “bespoke”. Năm 1984, Jane Birkin đặt Hermès làm riêng cho mình một chiếc túi. Cô bàn bạc kỹ với CEO của Hermes – Jean Louis Duma – để có được những hiệu quả ưng ý nhất. Một thời gian sau, sản phẩm ra đời và người ta gọi nó là túi Birkin để đánh dấu sự kết hợp giữa một ngôi sao và một thương hiệu. Món đồ này giờ đang là biểu tượng của trào lưu “diện ngầm” – rất ít người biết, những nếu đã biết, sẽ phải trầm trồ.

Sự quyến rũ của “Bespoke” lớn tới mức nó đang có những ảnh hưởng mang tính chấn động ngay cả với những địa hạt tưởng như bất khả xâm phạm. Khái niệm mỗi năm đến hẹn lại lên, các quý bà giàu có tới Paris để tham dự lễ hội Haute Couture và sắm cho mình những bộ váy xa xỉ giờ chẳng còn là mốt nữa. Thay vào đó, các mẫu phác thảo sẽ được nhân viên bán hàng mang tới tận phòng ngủ (có thể chỉ là phòng khách) của các bậc trưởng giả để tiếp thị, hoặc ghi chép các yêu cầu để từ đó thực hiện các mẫu váy riêng. Số lượng giới hạn của các thiết kế Haute Couture cũng ngày một giảm, tiến dần tới độc bản.

Không chỉ xuất hiện trong thời trang, Bespoke còn xuất hiện trong nhiều lĩnh vực khác của ngành công nghiệp xa xỉ. Đáng chú ý nhất trong số này là các ngành chế tác đồng hồ, bút máy, hộp nhạc… với các sản phẩm thực sự gây chú ý cho giới mộ điệu như Speake-Marin (đồng hồ), Grayson Tighe (bút máy) và Reuge (hộp nhạc). Chúng không chỉ được chế tác theo yêu cầu riêng của khách, làm thủ công hoàn toàn, độc bản, mà còn đặt ra một chuẩn mực mới cho Bespoke: phải là thứ khiến người chủ sở hữu cảm thấy tự hào.

Không ai thấu hiểu điều này hơn Peter Speake Marin, một nhà sản xuất đồng hồ độc lập người Anh nhưng đang là một cái tên được xưng hô đầy kính nể ở Thụy Sỹ. Marin cho biết anh từng nhận được những đơn đặt hàng khó: một doanh nhân người Hoa đã đặt làm một chiếc đồng hồ mà mặt số có hình con khỉ vàng (vì ông ta tuổi Thân), phỏng theo hình lấy từ một bức tranh thủy mặc cổ. Một triệu phú khác người Nga lại đặt một chiếc đồng hồ mặt số kim loại chạm khắc hình con đại bàng trên quốc huy của Nga.

Với yêu cầu thứ nhất, Speake-Marin đã phải đặt riêng nghệ nhân sơn mài người Nhật Yamazaki Mushu vẽ con khỉ bằng nghệ thuật makie nổi tiếng của xứ Phù Tang. Con khỉ này chỉ nhỏ bằng chiếc cúc áo. Để vẽ nó, cần phải viện đến kính hiển vi cùng một chiếc bút lông siêu nhỏ. Ngoài tài năng, phải kể đến sự tập trung cao độ trong ròng rã hơn hai tháng trời.

Với yêu cầu thứ hai, Speake-Marin lại phải viện đến Kees Engelbarts, một trong những nghệ nhân điêu khắc kim loại nổi tiếng nhất thế giới. Chiếc đồng hồ được thiết kế dựa trên cảm hứng từ chiếc nhẫn có hình con đại bàng hai đầu, gắn kim cương trên tay của ông chủ người Nga. Speake Marin và Kees Engelbarts đã chuyển hình đó lên mặt số đồng hồ một cách hoàn hảo. Con đại bàng làm từ một phiến vàng mỏng, được chạm khắc tỉ mỉ, sau đó được gắn lên mặt số bằng 12 viên kim cương chính xác ở vị trí các cọc chỉ giờ. Theo Speake-Marin thì ngay cả những bức ảnh chụp chiếc đồng hồ này bằng máy ảnh có độ phân giải cao nhất cũng không thể lột tả hết được độ hoàn thiện tinh xảo của nó.

Sánh ngang đẳng cấp với Speake-Marin, nhưng trong lĩnh vực bút viết, là Grayson Tighe – một thương hiệu đến từ Canada, được đặt theo tên của một trong những nghệ nhân chế tác bút trẻ và xuất sắc nhất thế giới. Nếu đồng hồ Speake-Marin luôn làm cho người ta trầm trồ vì những sáng tạo trên mặt số thì bút Grayson Tighe lại khiến thiên hạ kinh ngạc bởi việc sử dụng những chất liệu độc đáo, và cũng rất quý hiếm như ngà voi Mamooth, san hô đỏ, thép được rèn theo lối cổ Damascus hay Mokume Gane. Và trên tất cả là thiên thạch Gibeon – một hợp chất đến từ vũ trụ, được ước đoán đã khoảng 4 tỷ năm tuổi. Người viết bài này đã có dịp được chiêm ngưỡng chiếc bút thiên thạch Gibeon duy nhất trên thế giới do chính Grayson Tighe trau chuốt và bạn của anh, nghệ nhân làm kiếm báu Jose de Braga điêu khắc trang trí. Đó là những điêu khắc gắn đá quý để mô phỏng hệ mặt trời trên nền những hoa văn không giống bất cứ thứ gì của thiên thạch. Chiếc bút đơn giản là một kiệt tác. Và hẳn nhiên người sở hữu nó không thể đòi hỏi gì hơn.

Từ con phố Savile Row của nước Anh, bespoke đã chu du đến những vùng đất mới, hoài thai vào những sản phẩm tuyệt vời mới. Bespoke không chỉ còn là những đường may trên áo mà còn là những mặt số kỳ ảo của đồng hồ, những điêu khắc trên thân bút quý hiếm, những món đồ nữ trang cầu kỳ, hay rõ hơn nữa là những hộp nhạc cơ khí cầu kỳ của Reuge. Thương hiệu này đến từ Thụy Sỹ, đã gần 150 tuổi, đã thực hiện vô số những đơn đặt hàng riêng cho các bậc vương hầu của quá khứ, các nguyên thủ quốc gia, và các “vua,” “chúa” trong lĩnh vực giải trí của hiện tại.

Năm 1960, vua “báo chí mát mẻ” Hugh Hefner đã đặt Reuge làm một hộp nhạc với hình ảnh ngôi nhà của mình bên trong. 22 năm sau, cựu Đệ nhất phu nhân Nancy Reagan của Mỹ được tặng một hộp nhạc chơi bản “Nancy with the Laughing Face”. Gần hơn nữa thì có vua truyền thông Donald Trump tặng nữ hoàng nhạc pop Celine Dion hộp nhạc Reuge có giai điệu của bản nhạc “My Heart Will Go On” vào năm 1999. Kế đó là Phil Collins sáng tác một bài hát ru và đặt Reuge làm một hộp nhạc có giai điệu tương tự để tặng riêng cho “hoàng tử” của mình.

Những món đồ bespoke này cũng đang xuất hiện tại Việt Nam bởi sự lan tỏa của nhu cầu được khẳng định mình thông qua những tuyệt phẩm không ai có. Vào thời điểm cuối 2007, đầu 2008 giới chơi xe Việt Nam đã chấn động bởi chiếc xe chiếc Rolls Royce 1,3 triệu USD. Điều đặc biệt là xe có nội thất màu xanh, và lớp sơn bên ngoài cũng màu xanh được đặt riêng để ăn đúng theo tên của chủ xe. Phần táp-lô trước ghế phụ là nơi gắn tên chủ nhân của nó. Sau xe hơi là máy bay riêng đầu tiên. Tuy chiếc máy bay này không phải hàng thửa riêng, nhưng nó có giá $7 triệu; chạy bằng thứ xăng cầu kỳ Jet A-1 dành riêng cho máy bay phản lực; người lái máy bay riêng, và phải tham gia một khóa đào tạo đặc biệt. Tất cả những điều này khiến chiếc chuyên cơ này có thể tạm coi là một món đồ của những “bespoke” của Việt Nam.

Để đặt riêng cho mình những món đồ siêu xa xỉ trên, liên hệ với những địa chỉ sau:

Với xe Rolls-Royce: Rolls-Royce Motor Cars Hanoi, showroom (sẽ khai trương cuối năm 2013) tại tầng trệt, tòa nhà HCO, 44B Lý Thường Kiệt, Hoàn Kiếm, Hà Nội.

Với các sản phẩm đồng hồ Speake-Marin, bút Grayson Tighe, hộp nhạc Reuge xin vui lòng liên hệ tại MILUXE Boutique, 199 Nam Kỳ Khởi Nghĩa, TP HCM hoặc S214, tầng 2,Tràng Tiền Plaza, 26 Hai Bà Trưng, Hoàn Kiếm, Hà Nội.

Với sản phẩm túi Birkin của Hermes: Cửa hàng bán và trưng bày sản phẩm của Hermès tại khách sạn Metropole Hà Nội.

Theo Doanh nhân SG cuối tháng