Nguyên do đây là giai đoạn nước rút để chạy doanh thu, lợi nhuận so với kế hoạch đã đề ra trong năm, vì vậy, lượng tiền của các doanh nghiệp thường được rút ra khỏi ngân hàng, đầu tư vào nền kinh tế nhằm hiện thực hóa lợi nhuận. Đặc biệt, những tháng cuối năm 2011, thanh khoản của hệ thống ngân hàng trở nên căng thẳng, nguy cơ đổ vỡ ngân hàng hiện hữu.
Nhưng, những tháng cuối năm 2012, tình hình thanh khoản đã có nhiều thay đổi sau khi 5 tổ chức tín dụng (TCTD) được tái cơ cấu trọn vẹn, diễn ra êm thấm. Kết quả là tiền gửi hệ thống ngân hàng vẫn tăng khoảng 16%, thanh khoản ngân hàng dồi dào, giải quyết được vấn đề nhức nhối bấy lâu nay của hệ thống ngân hàng.
“Trong năm 2012, sự căng thẳng về thanh khoản chỉ mang tính nhất thời, cục bộ chứ không còn diễn ra trên diện rộng như thời kỳ trước đó. Bên cạnh đó, những TCTD không còn dám “liều” cho vay với các điều kiện được hạ thấp để nhận về rủi ro tín dụng và mất cân đối giữa huy động và cho vay”, TS. Cấn Văn Lực, chuyên gia ngân hàng nhận định.
Tình hình thanh khoản được cải thiện tiếp tục kéo dài đến hết quý III/2013. Theo khảo sát của ĐTCK, tại thời điểm hiện nay, bước vào đầu quý VI/2013, các TCTD khá “trầm lặng” trong việc tung ra các chương trình khuyến mại tặng quà, thậm chí vượt trần lãi suất khi khách hàng gửi tiết kiệm. Chỉ có một vài ngân hàng nhằm giới thiệu các sản phẩm, dịch vụ tiện ích hơn dành cho khách hàng như TienPhong Bank, Maritime Bank… cũng chỉ cộng thêm lãi suất 0,1%/năm khi khách hàng gửi tiết kiệm online so với việc giao dịch trực tiếp tại quầy.
“Có nhiều ngân hàng thỏa thuận cộng thêm lãi suất cho khách với những món tiền lớn để giữ chân khách hàng cũ, nhưng đa số ngân hàng đều thuyết phục khách gửi kỳ hạn dài. Hơn thế, huy động nhiều mà cho vay không nổi nên ngân hàng cũng không quá ‘vồ vập’ trong việc huy động vốn so với trước đây”, phó tổng giám đốc phụ trách nguồn vốn một ngân hàng nói.
Theo số liệu mới nhất của NHNN, tính đến 18/9/2013, mặc dù lãi suất huy động giảm nhưng huy động vốn tăng 11,74%, trong đó huy động vốn bằng VND tăng 11,63%, bằng ngoại tệ tăng 12,43%. Trong khi đó, tốc độ tăng dư nợ tín dụng khoảng 6% so với tháng 12/2012. Nếu như cuối năm 2012, tỷ lệ tín dụng/huy động vốn bằng VND trên thị trường 1 (dân cư và tổ chức) ở mức 93,7% thì đến ngày 18/9/2013 ở mức 92,21%. Thanh khoản của nhóm ngân hàng nước ngoài tương đối cân bằng, tỷ lệ tín dụng/huy động vốn bằng VND trên thị trường 1 ở mức 89%, nhưng vẫn còn một số ngân hàng có tỷ lệ trên 100%.
“Con số huy động gấp đôi cho vay cho thấy tình hình thanh khoản của hệ thống ngân hàng được cải thiện hơn rất nhiều. Doanh nghiệp không sản xuất hoặc sản xuất cầm chừng, không vay vốn thì ngân hàng đâu phải băn khoăn về thanh khoản”, TS. Nguyễn Trí Hiếu, chuyên gia kinh tế nói.
Hiện nay, lãi suất cho vay bằng VND phổ biến đối với lĩnh vực nông nghiệp, nông thôn, xuất khẩu, doanh nghiệp nhỏ và vừa, công nghiệp hỗ trợ, doanh nghiệp ứng dụng công nghệ cao ở mức thấp 7 – 9%/năm; lãi suất cho vay lĩnh vực sản xuất, kinh doanh khác ở mức 9 – 10,5%/năm ở khối NHTM Nhà nước, 9,5 – 11,5%/năm ở khối NHTM cổ phần; trong đó, một số doanh nghiệp có tình hình tài chính lành mạnh, minh bạch, phương án, dự án sản xuất kinh doanh hiệu quả đã được các NHTM cho vay với mức lãi suất chỉ 6,5 – 7%/năm. Trong khi đó, lãi suất cho vay USD phổ biến 4 – 7%/năm. Trong đó, các NHTM Nhà nước là 4 – 5%/năm đối với ngắn hạn, 6 – 7%/năm đối với trung và dài hạn; các NHTM cổ phần khoảng 5 – 6%/năm đối với ngắn hạn, 6,5 – 7%/năm đối với trung và dài hạn.
Đặc biệt, mức lãi suất cho vay ưu đãi “phá giá” của OceanBank, chỉ còn 5,91%/năm. “Điều chúng tôi mong muốn nhất là tạo dựng được sự tin tưởng của khách hàng trong thời điểm khó khăn này. Chúng tôi kỳ vọng giải pháp hạ lãi suất sẽ góp phần phá băng thị trường nhà dự án dang dở, giải phóng lượng hàng tồn kho…”, ông Trần Thanh Quang, Phó Tổng giám đốc phụ trách các Khối marketing và bán lẻ của OceanBank nói.
Tổng giám đốc một ngân hàng TMCP cho biết: “Cá biệt vài ngân hàng đang huy động với lãi suất cao do có những khoản kinh doanh cần nguồn vốn lớn chứ không hẳn do thiếu thanh khoản. Nhìn chung, lãi suất cho vay đã thấp hơn nhiều so với trước mà ngân hàng tôi vẫn đang dư gần 4.000 tỷ đồng. Do vậy, chúng tôi không lo lắng về tình trạng thiếu thanh khoản của ngân hàng mình nói riêng và toàn hệ thống những tháng cuối năm nay”.
“Bên cạnh đó, về công tác điều hành, NHNN đang sử dụng linh hoạt công cụ lãi suất bằng cách cho phép TCTD thỏa thuận lãi suất huy động với kỳ hạn từ 6 tháng trở lên, bơm hút tiền khá linh hoạt qua thị trường mở, giúp các TCTD cân đối nguồn vốn nên chắc chắn không xảy ra việc mất thanh khoản những tháng cuối năm”, TS. Hiếu nhấn mạnh.