Ngừng xuất khẩu

Kể từ tháng 6/2013 đến nay, Công ty TNHH Minh Huy (Long Khánh, Đồng Nai) đã ngưng xuất khẩu cà phê dù đối tác vẫn điện thoại đặt hàng và Công ty không thiếu nguồn cung. Nguyên nhân khiến Minh Huy ngừng xuất hàng vì có quá nhiều rủi ro do sự cạnh tranh của các “DN ma” chuyên gian lận thuế với thủ đoạn tinh vi.

Một trong những “mánh” của những DN này, theo ông Nguyễn Minh Bạn, Giám đốc Công ty Minh Huy, là mua cà phê với giá cao hơn giá thị trường, sau đó bán ra giá thấp cho DN xuất khẩu để lấy hóa đơn VAT và kiếm lời từ hành vi chiếm đoạt khoản thuế này.

Cụ thể, các “DN ma” thường mua cà phê của nông dân cao hơn giá thị trường 2.000đ /kg nhưng do trốn 5% thuế VAT nên dù bán lại cho DN xuất khẩu với giá thấp hơn, họ vẫn lãi. Một ký cà phê, DN gian lận lời 500 đồng nhưng hàng ngàn tấn mua bán theo hình thức này, họ có thể bỏ túi cả chục tỷ đồng.

“Không thể cạnh tranh trong việc thu mua nguyên liệu, DN xuất khẩu còn không được hoàn thuế VAT khi “DN ma” biến mất. Và thậm chí, nguy cơ đối diện với tội đồng phạm, vi phạm pháp luật khi mua phải nguyên liệu từ những DN này là rất có thể xảy ra”, ông Minh Bạn cho biết.

Không thiếu tiền kinh doanh nhưng từ đầu năm đến nay Công ty Haprosimex TP.HCM đã ngưng xuất khẩu cà phê. Lý do khiến Haprosimex ngừng kinh doanh vì môi trường kinh doanh đã bị phá vỡ.

Ông Vũ Văn Hải, Giám đốc Haprosimex, cho biết: “Gian lận thuế VAT đã phá vỡ môi trường kinh doanh tại Việt Nam, người làm ăn chân chính đang chịu rủi ro. Và không chỉ có ngành cà phê mà ngành điều, tiêu cũng bị “DN ma” phá nát”.

Dù vẫn còn đang xuất khẩu nhưng Công ty Xuất nhập khẩu nông sản Packsimex, một trong những DN xuất khẩu nông sản lớn tại TP.HCM cũng đang tính đến chuyện ngừng việc đưa cà phê sang các nước, thậm chí giảm nhân sự.

Bởi, từ đầu năm đến nay, đặc biệt là sau khi Công văn 7257 của Bộ Tài chính có hiệu lực thì 12 tỷ đồng tiền thuế VAT của Packsimex vẫn chưa được hoàn. Bà Nguyễn Thị Ngọc Mai, Tổng giám đốc Packsimex, cho biết, tiền VAT của Công ty không được hoàn sẽ ảnh hưởng đến dòng tiền luân chuyển.

Dù lãi suất ngân hàng đã hạ nhưng vẫn phát sinh thêm vào kết cấu giá thành, làm giảm đáng kể tính cạnh tranh. “Nếu không sớm được giải quyết hoàn thuế thì chúng tôi sẽ gửi công văn lên bộ Công Thương, Thành uỷ, UBND TP.HCM, Tổng cục Thuế xin ngưng xuất khẩu cà phê, đồng thời thực hiện biện pháp giảm lao động”, bà Mai bức xúc.

Bức xúc của bà Mai cũng có cơ sở vì quy định mới về hoàn thuế của Bộ Tài chính có nhiều bất cập. Theo các DN xuất khẩu cà phê, trước đây, sau khi xuất khẩu, DN chỉ nộp hồ sơ, hóa đơn là được hoàn thuế (hoàn trước, kiểm sau) nhưng từ ngày 1/7/2013, Công văn 7527 của Bộ Tài chính quy định: cơ quan thuế phải kiểm tra đầy đủ hóa đơn đến người bán hàng đầu tiên, nếu đạt thì DN mới được hoàn thuế (kiểm trước, hoàn sau).

Trên thực tế, hầu hết các DN xuất khẩu cà phê mua hàng qua trung gian, nhiều khi hàng đã được mua đi bán lại qua nhiều tầng nấc. Vì thế, để kiểm tra được đến người bán đầu tiên phải mất cả năm trời. Đã mất thời gian dài kiểm tra nhưng nếu có một khâu nào đó trong mắt xích bán hàng gian lận, trốn thuế thì DN xuất khẩu cũng không được hoàn thuế.

Các DN cho rằng, áp dụng như vậy là không hợp lý. Vì DN xuất khẩu khi mua hàng hoá có hóa đơn và đã thanh toán xong giá trị hóa đơn VAT thì đương nhiên họ phải được hoàn thuế VAT đầu vào. Và việc DN bán hàng đã nộp hay còn nợ thuế VAT đối với các hóa đơn trên, không ảnh hưởng gì đến hồ sơ hoàn thuế của DN xuất khẩu.

Mất thị phần

Ông Đỗ Hà Nam, Phó chủ tịch Hiệp hội Cà phê, Ca cao Việt Nam (VICOFA), cho biết, với tình trạng gian lận thuế VAT của các “DN ma” như hiện nay, tất cả DN xuất khẩu cà phê Việt Nam đều đang ở tình trạng bất kỳ lúc nào cũng có thể gặp vấn đề về thuế. Nếu tình trạng này tiếp tục thì không còn DN nào tại Việt Nam dám tham gia thị trường cà phê nữa.

Nhưng điều mà ông Hà Nam và các DN xuất khẩu chưa biết phải làm thế nào là những thông tin về tình trạng gian lận thuế VAT của ngành cà phê Việt Nam đã “lan nhanh” trên thế giới. Thậm chí, tin đồn về ngành cà phê Việt Nam sắp sụp đổ đã lan rộng trên các diễn đàn cà phê thế giới.

“Những ngày qua, VICOFA phải liên tục làm việc với các ngân hàng và công ty nước ngoài vì thông tin DN cà phê Việt Nam sắp chết hết vì lãi suất và gian lận thuế”, ông Hà Nam cho biết. Từ cuối tháng 7/2013, Liên đoàn Cà phê Châu Âu (ECF) cũng đã có thư gửi các cơ quan chức năng Việt Nam yêu cầu điều tra tình trạng gian lận thuế trong mua bán cà phê.

Các thành viên của ECF yêu cầu Việt Nam giải quyết vấn đề về thuế VAT trước niên vụ cà phê mới để có kế hoạch mua bán cho niên vụ 2013 – 2014.

Theo các DN, rủi ro do gian lận thuế VAT và khó khăn trong hoàn thuế chính là lý do khiến cà phê Việt Nam đang mất dần thị trường. Trong khi sản lượng cà phê thế giới đang ngày càng tăng thì sản lượng của Việt Nam lại giảm.

Từ năm 2012 – 2013, xuất khẩu cà phê giảm cả về sản lượng lẫn giá trị khi chỉ đạt 1,4 triệu tấn (giảm 23,7%) và 2,8 tỷ USD (giảm 22,8%) so với cùng kỳ năm ngoái. Trước đây, Việt Nam xuất khẩu 110.000 – 120.000 tấn/tháng, nhưng nay chỉ còn 80.000 – 90.000 tấn/tháng.

“Nếu không giải quyết tận gốc vấn đề thuế VAT thì hàng sẽ không đi được và tạo cơ hội cho các nước xuất khẩu khác là Indonesia và Brazil chiếm thị phần. Trước mắt, 400.000 tấn cà phê robusta của Brazil và 100.000 tấn của Indonesia sẽ được đưa ra thị trường và Việt Nam còn có thể mất thêm thị phần trong thời gian tới”, ông Nguyễn Quang Bình, Giám đốc Công ty TNHH Chánh Tinh Anh, dự báo.