Bài 1. Máy ozone rửa rau quả nguy hại sức khỏe?

Hàng loạt máy ozone rửa rau quả đang bán ra trên thị trường dù đã có cảnh báo của nhiều nhà chuyên môn về những nguy hại có thể có với sức khỏe người dùng.

Ông Dương Minh Trí, cán bộ Viện vật lý TP.HCM cho biết: Nếu sử dụng máy ozone trong công nghiệp thì sẽ có tác dụng lớn, như thanh trùng nước uống, xử lí nước thải, nước sinh hoạt… Nhưng, nếu sử dụng cho hộ gia đình thì hoàn toàn chưa thể tin tưởng về độ an toàn cho sức khỏe.

Theo ông Dương Minh Trí, hiện chưa có tài liệu nào của cơ quan chức năng được công bố chính thức, chứng minh rằng quá trình sục rau củ từ máy ozone trong hộ gia đình sẽ tiêu diệt được dư lượng thuốc trừ sâu, kí sinh trùng, và khả năng tiêu diệt của nó là bao nhiêu phần trăm. Vì thế, nói về độ an toàn của máy cho sức khỏe, đây là một vấn đề còn bỏ ngỏ.

Chưa kể, công suất máy ozone giảm đi rất nhanh theo thời gian, và giấy chứng nhận chức năng của máy tạo khí ozone cũng chỉ có tác dụng cho từng máy và trong một khoảng thời gian nhất định, chứ không phải được áp dụng chung cho cả dòng máy, một hãng máy… và cho toàn bộ quá trình sử dụng.

Liên hệ với Trung tâm tiêu chuẩn – đo lường – chất lượng khu vực 3 để xin kiểm định chất lượng máy ozone rửa rau quả, nhân viên tại đây cho biết, trung tâm chỉ kiểm nghiệm công dụng của máy, tên gọi và các thông số kĩ thuật khác, chứ không xác định máy có gây hại cho sức khỏe con người hay không?

Nguyễn Văn Khải, giám đốc Trung tâm Tư vấn tiết kiệm điện năng và dung dịch hóa điện hóa Hà Nội, người từng được mệnh danh là “ông già ozone” cũng cho biết: ozone được biết là một loại khí độc, tuy có tác dụng cao trong công nghiệp, nhưng nếu để khí ozone từ máy thoát trực tiếp ra ngoài, hoặc thoát từ dưới nước lên, và con người hít trực tiếp, thì sẽ ảnh hưởng rất lớn tới sức khỏe, ảnh hưởng đầu tiên có thể nhận thấy là bị ho rất mạnh.

Đặc biệt tác hại thấy rõ nhất ở trẻ em, những người bị hen suyễn, và những người vận động mạnh ngoài trời. Việc hít khí thải này lâu ngày sẽ làm giảm chức năng phổi, dẫn đến việc phổi và đường hô hấp bị viêm nhiễm mạnh.

TS Nguyễn Văn Khải cũng đưa ra lời khuyên đối với người tiêu dùng, nếu muốn làm sạch rau, củ quả, nên ngâm vào nước muối pha loãng từ 1 đến 5 phần nghìn, trong vòng 10 phút, sau đó rửa lại rau quả dưới vòi phun, thì những loại độc tố có thể sẽ bị loại bỏ, còn trong cuộc sống hằng ngày tuyệt đối không nên dùng đến ozone.

Theo Đất Việt

Bài 2. Nghịch lý máy ozone khử độc lại cực kỳ… độc hại

(Kienthuc.net.vn, 7/8/2013) – Theo phân tích của các nhà khoa học, việc dùng máy ozone khử độc không an toàn. Thậm chí nó còn có thể gây ung thư vòm họng.

Lập lờ máy công suất cao với máy gia đình

Khi thắc mắc về máy ozone, ông Nguyễn Văn Nguyên, Phó Giám đốc Công ty TNHH Đầu tư thương mại và Dịch vụ Biển Xanh cho rằng, quảng cáo tác dụng bên ngoài hay bên trong thực phẩm thế nào thì ông không biết, chỉ căn cứ vào tác dụng của ozone và TS Nguyễn Văn Khải (Giám đốc Trung tâm Dung dịch Hoạt hóa Điện hóa và Đèn tiết kiệm Điện năng) tư vấn như thế nào thì bên công ty Biển Xanh làm đúng như thế.

Tuy nhiên, khi trao đổi cùng TS Khải, chúng tôi nhận được những thông tin ngược lại, thậm chí cho hay máy dạng này còn nhiều hạn chế.

Theo TS Nguyễn Văn Khải, máy ozone chất lượng tốt phải có công suất lớn, có bộ phận lọc và sấy khô oxy để tránh sản sinh ra khí độc. Bởi trong không khí có khoảng 19% phân tử oxy và 79% khí nitơ. Với máy tốt, sau khi lọc sấy sẽ sản sinh ra được khoảng 10% khí ozone sạch. Ngược lại, các loại máy nhỏ vẫn sản sinh ra khí ozone nhưng ít còn khí oxit nitơ nhiều hơn theo tỷ lệ thuận luồng không khí đi vào. Một khi khí ozone ít đồng nghĩa với tác dụng máy rất thấp.

“Máy tốt, có bộ lọc không khí thường công suất cao vài chục KW. Còn các loại máy sục ozone khoảng 1,5 triệu đồng, chỉ sinh ra vài gam ozone/giờ không thể có bộ lọc này. Nhà sản xuất đừng lập lờ giữa máy công suất cao với máy gia đình, điều này không khác gì so sánh điện cao thế 500KV với dòng điện pin con thỏ 1,5V”, TS Khải nhấn mạnh.

TS Nguyễn Văn Khải cho biết thêm, tác dụng của máy ozone Nonan chính là loại bỏ chất độc. Tuy nhiên, hạn chế lớn nhất của loại máy này là khi không biết chất độc đó là gì. Việc sử dụng thực phẩm không an toàn để sục ozone có thể tác động đến chất độc này ở nhiều cấp độ khác nhau. Đó là, có thể làm thuốc mất tác dụng tức không còn độc tố, hoặc giảm độ độc (giảm tác dụng) hoặc không tác dụng đối với độc tố của thuốc và cuối cùng là làm độc tố tăng thêm. Trong khi đó, việc người trồng sử dụng bao nhiêu loại thuốc trừ sâu, thuốc đó là chất gì thì đố nhà sản xuất máy ozone hay người sử dụng biết được.

“Có loại quả cà chua dùng đến 8 loại thuốc trừ sâu, tạo thành một hỗn hợp có tác dụng xấu. Nếu cho quả này vào sục ozone thì ai đảm bảo thuốc này sẽ tốt lên?. Điều này nhà khoa học còn không biết thì dân biết làm sao được. Hay thuốc bảo quản có gốc clo hay DDT thì máy không thể sục khử độc được. Như thế, máy chỉ có tác dụng với một số chất”, TS Nguyễn Văn Khải cho hay.

Hầu hết máy ozone bán trên thị trường không an toàn cho người sử dụng bởi máy tạo ra khí oxit nitơ.

Nguy cơ gây ung thư vòm họng

Theo PGS.TS Nguyễn Văn Nho, Đại học Khoa học Tự nhiên, Đại học Quốc gia Hà Nội, hầu hết máy ozone bán trên thị trường không an toàn cho người sử dụng bởi máy tạo ra khí oxit nitơ. Khí này bám vào vòm họng và được xem là một trong những nguy cơ gây nên ung thư vòm họng.

PGS.TS Nguyễn Văn Nho phân tích, mùi khi dùng máy ozone chính là mùi oxit nitơ. “Để muốn tạo ozone sạch phải sử dụng oxy sạch. Các máy sản xuất đơn giản sẽ tạo ra nhiều khí độc. Trường hợp lấy không khí từ ngoài vào là hoàn toàn không sạch, bởi không khí chứa đến 70% khí nitơ. Qua phân hủy khí nitơ này sẽ thành oxit nitơ và ozone. Lượng ozone không lớn còn khí oxit nitơ lại cao hơn”, PGS.TS Nguyễn Văn Nho cho biết.

Oxit nitơ cực kỳ độc hại đối với người sử dụng, đặc biệt là khi ăn kèm thực phẩm chứa chất này với mắm tôm hay sản phẩm lên men tạo nên sự phân hủy oxit nitơ. Khí này bám vào vòm họng và được xem là một trong những nguy cơ gây nên ung thư vòm họng.

Khí ozone không tan trong nước nhưng khi vào nước gặp một số chất thì ozone nhường một oxy và trở thành một phân tử oxy trung hòa không có tác dụng với chất khác. Chính nguyên tử oxy được nhường đó tác động đến chất độc.

Thu Hiền

Bài 3. Máy ozone khử trùng rau quả: Con dao hai lưỡi

[VietQ.vn, 2/8/2013] – Các nạn dịch tả ở nước ta đã, đang và chắc có thể sẽ còn tiếp tục xảy ra. Một trong những nguồn gốc của các nạn dịch này là vấn đề nước và rau quả kém an toàn vệ sinh. Thời gian gần đây người ta nói đến việc sử dụng máy ozone để diệt trùng và khuẩn, nhưng theo ý kiến của Tiến sĩ Nguyễn Quốc Vọng thì việc sử dụng máy này cũng cần cân nhắc lợi và hại. Nói gì thì nói, vấn đề phòng chống bệnh dịch và truyền nhiễm phải bắt đầu từ mỗi cá nhân và gia đình, và trong chiều hướng đó, y tế công cộng rất quan trọng. Các công nghệ và máy móc chỉ hỗ trợ cho công tác y tế công cộng mà thôi.

Ở Việt Nam, rau quả không an toàn luôn là vấn đề gây nhiều bức xúc nên gần đây đã rộ lên phong trào sử dụng máy ozone để rửa rau quả. Tuy ozone có đem lại một số lợi ích trong việc khử các loại nấm bệnh và thuốc bảo vệ thực vật, nhưng cũng tiềm ẩn nguy cơ khó lường.

Bài viết này xin giới thiệu nghiên cứu “Những lợi ích và giới hạn của việc sử dụng ozone như là chất khử trùng cho trái cây sau thu hoạch” (*) của Tiến sĩ Brian Wild, chuyên gia ngành sau thu hoạch của Viện Nghiên cứu rau hoa quả Gosford.

Ozone được nhà hóa học van Marum phát hiện vào năm 1785, là khí phát sinh chung quanh máy phát tĩnh điện do ông chế tạo vào năm 1784. Nhưng mãi cho đến năm 1840 nhà khoa học Schonbein mới đặt tên cho khí này là “ozone”, tiếng Hy Lạp có nghĩa là “mùi hôi”.

Đã từ lâu chúng ta biết ozone là lớp khí bao quanh tầng khí quyển, bảo vệ quả đất chống lại sự thâm nhập của tia tím từ mặt trời. Tuy nhiên, không phải chỉ lớp khí bao quanh tầng khí quyển, ở các đô thị lớn như New York, Los Angeles, Tokyo – những nơi có lượng xe hơi dày đặc – cũng tìm thấy ozone, phát sinh do phản ứng khói quang hóa học và khí thải xe hơi. Ở những thành phố này, ozone làm cây cối phát triển èo uột, sức khỏe con người bị ảnh hưởng nặng nề.

Đặc tính lý hóa và ngưỡng an toàn của ozone

Ozone là khí không màu. Ở nồng độ thấp, ozone không có mùi nhưng ở nồng độ cao có mùi hôi hơi tanh. Do kết hợp hóa học có đến ba nguyên tử oxy nên ozone là loại khí gây phản ứng oxit-hóa rất mạnh, có khả năng tiêu hủy hầu hết những chất hữu cơ, kể cả cao su, nhựa và sợi thủy tinh. Ngoại trừ vàng và platinum, các kim loại khác như đồng và crôm là hai chất xúc tác rất thích hợp để ozone phát nổ nếu ở nhiệt độ cao. Vì có phản ứng oxit-hóa mạnh nên ozone cũng có khả năng giết chết bào tử nấm và vi khuẩn, do vậy thường được dùng như một chất khử trùng và có tác dụng mạnh nhất (xem bảng 1).

Ở nồng độ cao, ozone có hại cho sức khỏe con người, chủ yếu ở hệ thần kinh và đường hô hấp. Ngộ độc ozone thường bắt đầu bằng triệu chứng nhức đầu, khó thở, ho khan. Nặng hơn nữa thì bị hen suyễn hoặc tổn thương thị giác, hư thủy tinh thể dẫn đến mù lòa. Ngưỡng an toàn của ozone được tính theo đơn vị nồng độ và thời gian mà con người hít thở trong môi trường có ozone. Đơn vị này gọi là Time Weighted Average.

Năm 1978, Tổ chức Y tế thế giới (WHO) quy định ngưỡng an toàn của ozone là 0,076-0,1 ppm cho một giờ và đến năm 1994 quy định lại thành 0,06 ppm cho tám giờ. Có nghĩa là chúng ta có thể hít thở không khí có nồng độ ozone không quá 0,06 ppm liên tục trong tám giờ mà vẫn không có hại cho sức khỏe. Tuy nhiên đã có nhiều báo cáo cho rằng ngay với nồng độ 0,06 ppm, đường hô hấp của một số người đã bắt đầu có vấn đề. Cho nên khi ngửi được mùi hôi tanh của ozone (chỉ ngửi được mùi ozone khi nồng độ khoảng 0,02-0,05 ppm), thì đã bắt đầu ảnh hưởng đến sức khỏe.

Trong nông nghiệp, ozone được dùng cả ở thể khí và hòa tan với nước để khử trùng trên rau quả trong giai đoạn sau thu hoạch và tồn trữ.

Khí ozone có khả năng oxit-hóa hầu hết các chất hữu cơ nên rất thích hợp dùng để khử nấm và vi khuẩn có trên bề mặt của rau quả. Tuy nhiên, ozone không có khả năng tiêu hủy những bộ phận đã bị nấm và vi khuẩn xâm nhập. Cho nên nếu trong lô hàng (rau quả) đã có một số bộ phận bị hư thối thì việc lây lan vẫn tiếp diễn dù tồn trữ trong môi trường có ozone.

Nghiên cứu trên cam, quýt, chanh (Harding, 1968; Palou et al., 2001) cho thấy ngay cả khi tồn trữ quả ở phòng mát 50C với nồng độ ozone 1 ppm, chỉ có bào tử bệnh mốc xanh (green mould; Penicillium digitatum) trên những quả tiếp xúc trực tiếp với khí ozone là bị tiêu diệt, còn các quả đã bị nhiễm bệnh hoặc quả chứa trong thùng carton đều không bị ảnh hưởng của ozone, kết quả là tỷ lệ quả bị hư mốc vẫn cao.

Bên cạnh những lợi ích, việc tồn trữ rau quả trong môi trường có ozone cũng có thể gây thương tích cho bề mặt của rau quả. Thương tích này thay đổi tùy theo loại quả, giống, tuổi… nhưng nhìn chung, nếu nồng độ ozone trên 1 ppm thì nguy cơ bị thương tích rất cao.

Ozone có khả năng khử các loại khí ethylene, khí thải hydrocarbon từ xe nâng và rất nhiều mùi hôi tồn đọng trong phòng mát/kho chứa. Nhưng cũng vì tính oxit-hóa mạnh nên khí ozone cũng có thể làm hư hại các lớp cao su gắn viền chung quanh cửa kính hoặc làm hoen gỉ nhanh các vật bằng kim loại trong kho chứa như nhôm và sắt. Nếu không được bảo vệ cẩn thận, khí ozone có thể phá hủy các bộ phận của máy nổ và công tắc điện.

Khí ozone thường được pha ở nồng độ 3 ppm trong nước có nhiệt độ 200C. Đây là dạng ozone được dùng rất phổ biến ở Việt Nam. Nghiên cứu (Wild, 2002) trên quả có múi như chanh, cam… cho thấy nước chứa ozone có thể giết 90% bào tử bệnh nấm mốc xanh nếu ngâm khoảng một phút trong nước sạch. Nhưng nếu nước dơ, có nhiều chất hữu cơ, tức là nước đã rửa nhiều lần thì hiệu quả sẽ giảm đi nhiều. Nước ozone không thể khử trùng khi rau quả đã bị mầm bệnh tấn công. Nếu trong rau quả có thứ đã bị hư thối, sự lây lan vẫn phát triển bình thường. Giữ ozone ở nồng độ thích hợp tương đối khó vì cứ ngâm qua một lượt thì nước lại dơ và tính giết nấm/khuẩn bị giảm.

Mặt khác, rau quả thường được ngâm và rửa trong nước có chứa thêm các loại thuốc bảo vệ thực vật khác để chống các loại bệnh mà ozone không thể kiểm soát. Nhưng khi trong nước có chứa ozone thì sẽ làm hoạt tính của thuốc bảo vệ thực vật mất đi hiệu quả. Thí nghiệm (Wild, 2002) cho thấy khi ngâm thuốc imazalil với ozone để rửa cam, chanh thì imazalil bị mất đi 60% hiệu quả sau một giờ, 80% hiệu quả sau ba giờ và mất sạch 100% hiệu quả sau sáu giờ. Với thuốc thiabendazole thì chậm hơn, ngâm ba giờ chỉ làm mất hiệu quả 10%, nhưng với mancozeb thì mất hết hiệu quả trong vòng 30 phút nếu pha với nồng độ 3 ppm.

Rau quả ở Úc khi được bày bán ở chợ là sạch, an toàn, bảo đảm không có dư lượng thuốc bảo vệ thực vật, vi sinh vật hoặc kim loại nặng. Điều này có được là nhờ nhà nước đã vận dụng một cách hợp lý giữa giáo dục (tập huấn nông dân quy trình sản xuất thực hành nông nghiệp tốt – GAP Freshcare) và chế tài nghiêm khắc trong sản xuất nông nghiệp. Người tiêu dùng ở Úc chỉ cần rửa rau quả bằng nước máy trước khi dùng là được (chất lượng nước sinh hoạt ở Úc là chất lượng nước uống). Vì vậy ở Úc không thấy sử dụng những loại máy hoặc hóa chất để khử trùng rau quả.

Trái lại ở Việt Nam, ví dụ như ở Hà Nội, chỉ có 13% diện tích rau quả có giấy chứng nhận an toàn nên xác suất mua phải rau “không an toàn” là rất cao. Do vậy, người tiêu dùng cần phải sử dụng máy hoặc hóa chất để khử trùng rau quả trước khi chế biến. Tuy nhiên, đối với các loại máy như máy ozone thì trước khi sử dụng, cần phải chú ý đến các vấn đề khoa học như đã nói ở trên.

Viện Nghiên cứu rau hoa quả Gosford, Bộ Nông nghiệp New South Wales, Úc

(*) Công trình nghiên cứu đã được đăng trên bản tin Fruitgrower’s Newsletter số Autumn 2002.

Khi sử dụng máy Ozone để ngâm/rửa rau quả, chúng ta cần phải chú ý đến các điểm sau:

1.Ở dạng khí hay dạng hoà với nước, Ozone đều có khả năng giết được bào tử của nấm và vi khuẩn ở mặt ngoài rau quả, nhưng không khử trùng ở bộ phận hư thối đã có sẵn trên rau quả. Do đó sau khi ngâm/rửa rau quả xong là dùng ngay, không nên cất trong tủ lạnh, vì như vậy bệnh (nếu có) vẫn lây lan như thường.

2.Nếu sử dụng Ozone ở dạng pha nước, phải sử dụng nước sạch thì hiệu quả việc khử trùng mới cao. Một khi nước bị dơ hoặc sử dụng nước dơ, Ozone hoàn toàn không có tác dụng. Như vậy nên sử dụng nước sạch, và ngâm/rửa Ozone vào lần rửa cuối cùng. Nước Ozone này chỉ dùng 1 lần.

3.Ozone có khả năng tiêu huỷ tác dụng của thuốc bảo vệ thực vật. Tuy nhiên việc tiêu huỷ này nhanh chậm khác nhau tuỳ theo loại thuốc, có loại bị tiêu huỷ ngay trong vòng 30 phút nhưng cũng có loại phải ngâm đến 6 giờ mới tiêu huỷ hoàn toàn 100%. Như vậy nếu sợ trong rau quả có thuốc BVTV, nên ngâm ít nhất trên 30 phút.

4.Ozone là loại khí oxit-hoá mạnh nhất trong nhóm các loại khí khử trùng, nên ở nồng độ cao, Ozone có hại cho sức khoẻ của con người, nhất là đối với những người bị phổi yếu hoặc hen suyển. WHO quy định nồng độ an toàn của Ozone là

5.Vì oxit-hoá mạnh nên khí Ozone có thể làm hư hại, hoen gỉ tất cả các bộ phận trong nhà (ngoại trừ vàng và platinum) nếu Ozone bị rò rỉ.

6.Ở nhiệt độ cao (không rõ bao nhiêu?) Ozone có thể phát nổ nếu có chất xúc tác thích hợp như đồng và crôm (chromium). Vậy thì máy Ozone nên để nơi thông thoáng, mát mẻ.

TS. Nguyễn Quốc Vọng

Bổ sung. [VietQ.vn, Sơn Hiền, 2/8/2013] …. Trong lần trả lời câu hỏi của báo giới gần đây, ông Nguyễn Hồng Anh – Phó Chi cục trưởng Chi cục Bảo vệ thực vật Hà Nội lại cho rằng, máy ozone chỉ có tác dụng vệ sinh bề mặt rau, củ, quả. Tức là chúng có tác dụng làm sạch các vết bẩn có thể nhìn thấy được và một số vi sinh vật trên bề mặt rau, củ, quả. Với những sản phẩm rau, củ, quả…chất độc hại đã thẩm thấu vào bên trong thì sử dụng máy ozone cũng không có tác dụng…..

Để có tác dụng phân hủy các hóa chất, sát khuẩn trên bề mặt, máy ozone phải đạt nồng độ đủ lớn. Nhưng nếu để ozone thoát ra ngoài không khí với lượng lớn lại không tốt cho sức khỏe của người dùng. Nhất là những người có tiền sử, có bệnh liên quan đến đường hô hấp khí ozone có thể làm tình trạng bệnh nghiêm trọng hơn. Ngoài ra, tiếp xúc nhiều, lâu dài với khí ozone với lượng lớn, rất có thể mắc các bệnh liên quan đến thần kinh, hô hấp.

Trong nhiều trường hợp, có thể bị ngộ độc khí ozone và mắc các triệu chứng nhức đầu, khó thở, ho khan. Nặng hơn nữa có thể bị hen suyễn hoặc tổn thương thị giác, bệnh đục thủy tinh thể dẫn tới mù lòa.

…. Ngoài ra, khí ozone cũng có thể làm hư hại các vật liệu bằng cao su và làm hoen gỉ nhanh các vật bằng kim loại trong nhà.

Filed under: Độc hại – hóa chất Tagged: máy ozone, ozone, rau quả