Do việc nhập khẩu, thu mua phe lieu gia cao làm nguyên liệu sản xuất mang lại lợi nhuận lớn, cho nên nhiều doanh nghiệp, cơ sở chế biến tìm mọi cách để “lách luật”, dẫn đến tình trạng ô nhiễm môi trường tại nhiều địa phương. Nguyên nhân do các văn bản quy phạm pháp luật chưa đủ mạnh, việc xử lý các vi phạm chưa nghiêm, trong khi đó tại nhiều nơi chính quyền địa phương thiếu sự quan tâm, phó mặc vấn đề bảo vệ môi trường trong lĩnh vực này cho các cơ quan chức năng.
Do việc nhập khẩu phế liệu làm nguyên liệu sản xuất mang lại lợi nhuận lớn nhọc nhằn nghề thu mua phế liệu, cho nên nhiều doanh nghiệp, cơ sở chế biến tìm mọi cách để “lách luật”, dẫn đến tình trạng ô nhiễm môi trường tại nhiều địa phương. Nguyên nhân do các văn bản quy phạm pháp luật chưa đủ mạnh, việc xử lý các vi phạm chưa nghiêm, trong khi đó tại nhiều nơi chính quyền địa phương thiếu sự quan tâm, phó mặc vấn đề bảo vệ môi trường trong lĩnh vực này cho các cơ quan chức năng.
phế liệu nhập khẩu, thu mua
Báo cáo hiện trạng môi trường toàn quốc năm 2011 cho thấy: Một trong những nguồn phát sinh chất thải rắn công nghiệp và chất thải nguy hại là do doanh nghiệp nhập khẩu các mặt hàng như: pin, ắc-quy, bản mạch…, cũ, hỏng từ nước ngoài vào nước ta để xử lý tái chế hay tận dụng thu phế liệu. Nhiều đơn vị nhập khẩu phế liệu ngoài danh mục được nhập khẩu theo quy định tại Quyết định số 12/2006/QĐ-BTNMT. Cả nước có 34 tỉnh, thành phố, với 155 doanh nghiệp thực hiện hoạt động nhập khẩu phế liệu, trong đó có 116 doanh nghiệp sản xuất, tái chế trực tiếp nhập khẩu để phân phối (chiếm khoảng 75%), 28 doanh nghiệp nhập khẩu để phân phối (chiếm khoảng 18%) và 11 doanh nghiệp nhập khẩu ủy thác. Ước tính, tổng số phế liệu nhập khẩu làm nguyên liệu sản xuất qua các cửa khẩu vào nước ta năm 2011 là khoảng 2,9 triệu tấn, chủ yếu là phế liệu sắt, thép, nhựa, giấy, xỉ cát, thạch cao…
Bên cạnh đó, hằng năm có khoảng hàng trăm tấn phế liệu nhập khẩu vào Việt Nam theo đường chính ngạch do cái đại gia phế liệu trực tiếp nhập khẩu. Trong đó, có nhiều mặt hàng có nguy cơ gây ô nhiễm môi trường như máy móc, thiết bị lạc hậu, hỏng, hết hạn sử dụng, linh kiện điện tử có chứa chất nguy hại vượt nhiều lần, vi phạm nghiêm trọng Luật Bảo vệ môi trường và Công ước Ba-xen. Theo số liệu từ lực lượng Cảnh sát phòng, chống tội phạm về môi trường cho thấy, chỉ tính riêng tại cảng Hải Phòng từ năm 2003 – 2006 đã có gần 2.300 công-ten-nơ chứa khoảng 37 nghìn tấn ắc-quy chì phế thải; năm 2008 – 2009, đã có 340 công-ten-nơ rác thải phế liệu và hàng chục công-ten-nơ ắc-quy chì phế thải, vi mạch điện tử được nhập khẩu, trong đó có tới hơn 300 công-ten-nơ chất thải vi phạm pháp luật bảo vệ môi trường khi lưu bãi xuất ngoại thu mua phế liệu giá cao. Điểm đáng chú ý, số vụ vi phạm pháp luật về bảo vệ môi trường trong hoạt động xuất nhập khẩu phế liệu làm nguyên liệu sản xuất ngày một gia tăng. Chỉ tính từ tháng 5-2009 đến 5-2011, lực lượng Cảnh sát phòng, chống tội phạm về môi trường đã phát hiện 37 vụ việc vi phạm, trong đó có 3.278 công-ten-nơ chứa 56.618 tấn ắc-quy chì phế thải và hàng hóa khác thuộc diện chất thải nguy hại đã nhập khẩu qua các cảng biển, cửa khẩu Việt Nam.
Đáng chú ý, việc xử lý các công-ten-nơ vi phạm, tồn lưu đang là vấn đề hết sức nan giải, khi chúng ta đang thiếu cả các quy định về công tác xử lý, việc tái xuất hoặc xử lý tồn đọng. Ngoài ra, tại một số địa phương vẫn còn các trường hợp vi phạm quy định về bảo vệ môi trường trong việc xử lý, giảm ô nhiễm môi trường trong quá trình sản xuất như phế liệu giữ tại kho bãi chưa được che chắn triệt để, khi gió mưa, bão phát tán ra ngoài môi trường. Hệ thống xử lý khí thải chưa đạt yêu cầu, gây ô nhiễm không khí chung quanh khu vực sản xuất và khu dân cư, xỉ từ các lò luyện thép bị lưu giữ với số lượng lớn, chưa được bảo vệ về môi trường.