Nghiên cứu về nguồn gốc của cự thạch với cái tên thể hiện rõ ý nghĩa của nó, Mystery Hill – ngọn đồi bí ẩn, hay còn gọi là Stonehenge của Mỹ, chưa bao giờ thôi gợi lên những tò mò – trừ khi ai đó tự mình vén lên tấm màn bí ẩn.

Địa danh này nằm ở North Salem, là nơi lưu giữ nhiều tảng đá nguyên khối và hang nhỏ trải dài hơn 120 mét vuông. Các khối đá được bố trí ngay hàng thẳng lối theo một trật tự phức tạp mà người ta cho là  theo kết cấu thiên văn. Một phiến đá 4.5 tấn dường như là tâm điểm của khu vực và có thể là nơi cúng tế. Nó được đục đẽo tạo thành các rãnh dài, có thể là đường thoát cho máu của nạn nhân.

Một loạt những đặc điểm đã châm ngòi cho thuyết rằng Stonehenge của Mỹ được người Âu xây dựng 2000 năm TCN – hàng nghìn năm trước khi có dấu hiệu xuất hiện người Viking định cư tại Bắc Mỹ. Các nhà khảo cổ chưa đi đến thống nhất. Một số cho rằng thiếu bằng chứng ủng hộ cho giả thuyết này và khu vực này có thể được xây dựng trong những niên đại gần đây.

Nhiều địa điểm tương tự cũng được phát hiện trên quãng đường từ Maine tới Connecticut, tuy nhiên chúng không rộng lớn như Mystery Hill. Chúng ta hãy cùng lướt qua vài đặc điểm của khu vực và quan điểm của một số chuyên gia.

Lập luận liên quan đến sự tạo dựng của người Celt

1. Chữ chạm khắc dường như gợi ý đến ngôn ngữ Ai-len cổ, mặc dù việc giải mã ý nghĩa của các chữ này còn đang được tranh luận.

2. Từ những lối sắp xếp theo thiên văn cho thấy các cự thạch biểu thị ngày “giữa của một quý” (cross-quarter, thời điểm giữa các ngày phân và chí). Theo nhà thiên văn học Alan Hill, chỉ có người Celt tổ chức lễ lạc vào những ngày này.

3. “Kết quả phân tích đồng vị carbon 14 trùng với khoảng thời gian người celt nhập cư ồ ạt”- theo một cuốn sách của David Goudsward và Robert Stone với tựa đề: “Stonehenge của nước Mỹ: câu chuyện về Mystery Hill, từ Kỷ băng hà đến Thời kỳ đồ đá”. Stone đã mua địa điểm này vào năm 1950 và mở cửa cho công chúng đến tham quan, hoặc có thể nghiên cứu. Goudsward và Stone nói thêm: “Celtiberian [người Celt sống ở bán đảo Iberian] có qua lại với người Carthage,  một dân tộc gần như đã sở hữu kỹ năng vượt Đại Tây Dương. Tuy nhiên, những trang trí trên đá không thể hiện phong cách của người Celt”.

Một cấu trúc tại Mystery Hill. (Thinkstock)

Lập luận về người bản địa

1. Các nhà khảo cổ đã phát hiện những đồ tạo tác thuộc về Người Mỹ bản địa, có tuổi thọ hơn 1000 năm tuổi.

2. Việc sử dụng các công cụ bằng đá cho thấy mức độ khéo léo tương đương với người bản địa.

Nét chạm khắc của người Celt

Một ví dụ về chữ Ogham. (TdeB via Compfightcc)

Ogham là một hệ thống chữ cái của người Ai-len được sử dụng vào thế kỷ thứ năm đến thế kỷ thứ sáu bao gồm nhiều nét gạch. Người ta cho rằng nét chạm khắc thể hiện dạng chữ này đã được tìm thấy trên mặt đá.

Karen Wright là tác giả một bài báo trên tạp chí Discovery năm 1988 sau khi đến Mystery Hill, cô đã mô tả lại những đoạn giải mã cô cảm thấy rất đáng ngờ: “Nhiều tác giả khác nhau [đã giải mã,]  tra cứu các ngôn ngữ từ chữ ogham đến chữ tiếng Nga. Bản dịch buồn cười nhất là bản dịch dựa trên ngôn ngữ punic, đã bị gán cho ba vết rãnh song song cách đều nhau trên các mẫu vật màu đất ở: “trong thế giới chúa tể của người Cannan, thì dấu hiệu này được dùng đến” -đọc trên bản dịch.

“Bản dịch này, theo tôi, chẳng khác gì chỉ nghe chú chó Lassie sủa mà Jimmy biết ngay rằng chân của cô con gái sáu tuổi tên Sally đã bị một cái cây đổ đè lên gần mỏ vàng cũ, ngoài ra cô bé bị tiểu đường, nên mang theo insulin”.

Một công trình tại Mystery Hill (Thinkstock)

Định niên đại bằng phương pháp cac-bon

Năm 1969,  tại nơi đây, nhà khảo cổ học James Whittall đã khai quật được những công cụ bằng đá, cùng với những mảnh than có thể được định niên đại bằng phương pháp cac-bon. Qua xác định cho thấy người sử dụng công cụ sinh sống trong khoảng năm 1000 TCN- theo Goudsward và Stone.

Định niên đại nhờ lối bố trí theo thiên văn

Whittall đã phục chế lại mảnh than từ một vài nơi khác trong địa điểm đó, và qua phương pháp xác định cho thấy niên đại từ khoảng năm 2000 TCN đến năm 400 TCN.

Nhà thiên văn học đồng thời cũng là người bố trí theo thiên văn -tiến sĩ Louis Winkler, một nhà khoa học hàng đầu, đã phát hiện một vài tảng đá được sắp xếp cho thẳng hàng với vị trí của những ngôi sao và những vật thể khác trong vũ trụ, những tảng đá này có thể có 2000 năm tuổi. Ông cũng dùng phương pháp xác định cac-bon và phương pháp dùng máy kinh vĩ laser để chứng minh nguồn gốc từ thời đại đồ đồng (2000 TCN- 1500 TCN) của những tảng đá.

Nhà nhân học Bob Goodby thuộc Hội Khảo cổ học Xã hội New Hampshire (NHAS) nói rằng sự sắp xếp như trên là “ngẫu nhiên”.

“Với quá nhiều tảng đá xung quanh, thật không khó để tìm ra vài cách bố trí tương hợp với những vật thể vũ trụ”- theo Goodby. Đây không chỉ là “sự trùng hợp” duy nhất được những nhà phê bình theo thuyết nguồn gốc từ người Châu Âu cổ nêu lên, mà còn là một trong số những trùng hợp ít ỏi được dẫn ra.

Ví dụ, nhà phê bình Richard Boisvert, Phó chủ nhiệm Hội Khảo cổ học bang của New Hampshire, thừa nhận rằng những kiến trúc trên giống với kiến trúc cự thạch của người Châu Âu cổ, nhưng lại chỉ là ngẫu nhiên. Ông nói với Discovery rằng đây là dạng hình thái phù hợp với chức năng.

Giáo sư thiên văn học tại Viện Kỹ thuật New Hampshire Alan Hill không coi sự bố trí này là ngẫu nhiên. Ông nói với New York Times rằng các cự thạch biểu thị những ngày giữa quý, khoảng thời gian giữa các điểm chí (hạ chí, đông chí) và các điểm phân (xuân phân, thu phân). Người Celt không phải là dân tộc duy nhất tổ chức ngày giữa quý, ông nói. Hill đã bác bỏ giả thuyết rằng những kiến trúc kia được những người Celt tạo nên từ vài thế kỷ trước chỉ vì cửa ra vào không đủ rộng cho xe cút-kít đi qua.

Một luật sư người địa phương và cũng là tiểu thuyết gia trinh thám David Brody đã nói với the Times  rằng có quá nhiều tảng đá và các kiến trúc giống nhau, đặt ra những câu hỏi hóc búa có thể lật đổ hoàn toàn cái mác “ngẫu nhiên”.

Một kiến trúc tại Mystery Hill (Stan Shebs/Wikimedia Commons)

Những công cụ bằng đá gợi ý về những công nhân đầu tiên

Những công nhân dường như đã sử dụng các công cụ bằng đá, không phải bằng kim loại, nhà khảo cổ học của bang New Hampshire Gary Hume đã nói với Discovery rằng nét khéo léo in dấu trên các tảng đá rất giống với người bản địa. Ông lưỡng lự khi nói rằng các cự thạch có thể đã 4000 năm tuổi, nhưng dường như còn có một khả năng khác.

Người bản địa và người Celt không phải là hai đối tượng “tình nghi” duy nhất của các nhà khảo cổ.

Theo Wright, một số nói rằng có thể người Phoenecian, những người dân một đế chế cổ tại Địa Trung Hải, đã xây dựng nên. Những tảng đá đứng xếp thẳng hàng với vị trí của ngôi sao Thuban trong thời đại của người Phoenician.

Một người thợ làm giày tên Jonathan Pattee và gia đình ông đã sinh sống tại nơi đây nhiều năm kể từ thế kỷ 19, và nhiều người cho rằng chính ông cùng gia đình đã xây dựng nên kiến trúc này. Dennis Stone, con trai của Robert Stone hiện cũng là chủ nhân và người quản lý địa điểm, đã nói với Discovery rằng một số công trình có thể chắc chắn do Pattee xây dựng, nhưng chắc chắn ông ta không làm ra tất cả.

Những người khác nói rằng cấu trúc phức tạp và lối bố trí như vậy dường như không thể do gia đình Pattee thực hiện, và gia đình này đã sử dụng công cụ bằng kim loại, không phải bằng đá.

Goodby và những người phê bình học thuyết nguồn gốc từ người Châu Âu cổ đã nói rằng các nhà khảo cổ đã phát hiện những dấu hiệu cho thấy có người sinh sống tại/ gần khu vực đó, bằng chứng là các bãi mai táng. Ông nói khối đá cúng tế có thể thực sự đã được các cư dân trong thời kỳ lịch sử sau này sử dụng để sản xuất ra xà phòng. Dù các học thuyết có ra sao, như Goudsward và Stone viết: “Đã có rất nhiều vết tàn phá trong bốn nghìn năm qua, mặc cho ai là người tạo nên địa điểm đó, thì cũng chỉ cần có đủ bằng chứng khoa học để đảm bảo các nghiên cứu vẫn sẽ được tiếp tục. Điều này sản sinh ra hàng loạt các học thuyết rộng lớn giống như bầu trời kia dù có bị che lấp được bởi những tảng đá nguyên khối cổ xưa hay không”.

Theo Vietdaikynguyen.com