[ Bài viết được đăng trên báo Sức Khỏe & Đời Sống tháng 6.2015 ]

Người ta thường nói, “Lòng tin của con người giống như một tờ giấy, một khi nó đã bị nhàu nát thì không bao giờ có thể phẳng phiu trở lại.” Mất đi lòng tin, con người không thể sống hạnh phúc hay khỏe mạnh, nhiều mối quan hệ sụp đổ một khi sự tin tưởng nhau không còn.

Lòng tin, hay sự tin tưởng, được định nghĩa là sự đặt niềm tin vào một người hay một sự vật sự việc nào đó. Nó là một trải nghiệm quan trọng của con người, cần thiết cho mọi mối quan hệ và đảm bảo sự vận hành trơn tru của xã hội. Không có lòng tin, con người chỉ còn nỗi sợ.

Lòng tin không phải là một khái niệm có hoặc không, mà nó được biểu hiện bằng mức độ: bạn chỉ có thể tin vào một người hay một điều gì đó nhiều hay ít, hoặc tin họ đến đâu. Mọi hoạt động hay trải nghiệm cuộc sống của một người đều có thể gây tác động, làm tăng hoặc giảm lòng tin của họ.

Vì thế, những người gặp vấn đề với lòng tin thường dễ gặp khó khăn bất hạnh trong cuộc sống, khi họ không thể dễ dàng hòa đồng với người khác, tập thể và sống một cuộc sống trọn vẹn như bản thân mong muốn. Lòng tin ảnh hưởng đến gần như mọi hoạt động của con người, từ các mối quan hệ công việc lẫn tình cảm, cho đến khả năng thích ứng với công nghệ và thời cuộc. Vì tất cả những hoạt động này đều có mối liên hệ mật thiết với nhau cũng như liên hệ giữa người này với người kia, nên ở mức độ cực đoan, sự mất mát hoặc phản bội lòng tin có thể hủy hoại cuộc sống của một người, và lây lan sự tiêu cực sang những người khác.

.

Dấu hiệu và triệu chứng của sự mất lòng tin

Mỗi người chúng ta đều có sẵn ý niệm về những ai mình có thể tin tưởng, tin bao nhiêu, những loại người nào không đáng tin, và khi nào thì không nên đặt niềm tin. Kỳ thực, chúng ta phải ra những quyết định đó gần như mỗi ngày trong cuộc sống, khi mà xoay quanh chúng ta luôn luôn là vô vàn các mối quan hệ và những sự vật, công việc cần đến sự có mặt của lòng tin. Đó là điều hoàn toàn bình thường và tự nhiên, bởi sự suy xét nên hay không nên tin tưởng một người hay một sự vật sự việc nào đó là một hoạt động mang tính sống còn của mỗi con người, giúp chúng ta đảm bảo sự an toàn cho bản thân. Nhưng khi một người bị mất mát niềm tin đến mức nghi ngờ gần như mọi lúc mọi nơi, đó là một vấn đề tâm lý nghiêm trọng mà nếu không được khắc phục kịp thời, sẽ khiến cuộc sống của người đó chìm ngập trong thất vọng và bất hạnh.

Những dấu hiệu cho thấy một người đang bị mất niềm tin đến mức độ phương hại cho cuộc sống của họ:

• Không dám kết bạn, sợ hãi các mối quan hệ tình cảm hoặc yêu đương;
• Nhiều mối quan hệ của họ đổ vỡ chỉ vì tình trạng nghi ngờ và không chịu tin tưởng đối phương;
• Phần lớn các mối quan hệ họ đang có thường xuyên chìm ngập trong xung đột, cãi vã hoặc “chiến tranh lạnh,” thậm chí những điều này diễn ra cùng một lúc;
• Thường xuyên lo âu hoặc có những suy nghĩ tiêu cực về gia đình, người thân và bạn bè.
• Luôn cảm thấy sợ hãi trong những mối quan hệ quá thân thiết hoặc có sự gần gũi về mặt thể xác;
• Luôn cho rằng thế giới bên ngoài là một nơi đáng sợ, và mọi con người trong đó đều xấu xa và mưu toan mà không giải thích được lý do.

Với một người thường xuyên sống trong sự nghi ngờ và mất lòng tin, nhiều khả năng nguyên nhân là do họ từng bị người khác làm thất vọng hoặc phản bội nặng nề trong quá khứ. Một cuộc sống không còn lòng tin sẽ gây ảnh hưởng tiêu cực lên con người cả về mặt sức khỏe thể chất lẫn tâm lý. Nghi ngờ tất cả mọi người và mọi thứ là cách tốt nhất để một người tránh cho bản thân mình không bị tổn thương hay thất vọng, nhưng điều này sẽ khiến nạn nhân phải sống chung với tình trạng âu lo, trầm cảm, dễ nổi nóng và tự ti gần như mỗi ngày trong suốt phần đời còn lại của mình, làm xói mòn dần thể xác lẫn tinh thần của họ.

Vì sao con người mất lòng tin?

Những ý niệm về lòng tin của mỗi người được định hình từ rất sớm, ngay từ những sự tương tác đầu tiên mà chúng ta trải nghiệm kể từ khi ra đời. Một đứa trẻ không được người lớn quan tâm chăm sóc đầy đủ, sống trong cảnh thiếu thốn tình yêu thương, hoặc thường xuyên bị đối xử tệ bạc, lợi dụng hay bạo hành sẽ sớm đánh mất lòng tin vào con người và cuộc sống khi lớn lên.

Tương tự, một cá nhân gặp khó khăn trong việc hòa đồng với tập thể, thường xuyên bị tập thể chê bai, xa lánh hoặc không thừa nhận sẽ khó lòng tin tưởng được người khác. Chẳng hạn, một thiếu niên thường xuyên bị bạn bè trêu chọc hoặc cô lập sẽ gặp khó khăn trong việc kết giao với người khác. Tình trạng bị xem thường hoặc phản bội làm tổn thương lòng tự trọng của nạn nhân, dẫn đến mất lòng tin. Nhiều nghiên cứu đã khẳng định rằng những người có lòng tự trọng thấp sẽ không dễ dàng tin tưởng người khác như những người tự tin và ý thức được giá trị bản thân.

Bên cạnh đó, những sự kiện hoặc biến cố khó quên đối với một người như tai nạn giao thông, một vụ mất cắp hay cướp giật kinh hoàng, một cơn bạo bệnh thập tử nhất sinh, hoặc nỗi đau mất người thân cũng khiến cho một người mất mát cảm giác an toàn trong cuộc sống, dẫn đến tình trạng không còn dám tin tưởng ai hay điều gì. Không ngạc nhiên khi nhiều nạn nhân trong các vụ tấn công bạo lực hoặc cưỡng hiếp trở nên mất lòng tin vào điều tốt hoặc cái thiện, kể cả khi biến cố đã qua đi từ rất lâu. Còn trong một mối quan hệ thân thiết, biến cố bị bỏ rơi hoặc phản bội cũng dẫn đến sự lung lay về mặt lòng tin giữa hai phía.

Chứng rối loạn căng thẳng sau sang chấn (PTSD) – xảy ra khi một người vừa trải qua biến cố nguy hiểm vượt quá khả năng chịu đựng về mặt tâm lý của họ – cũng có thể biến một người đang khỏe mạnh lạc quan bỗng trở nên lầm lì và mất lòng tin vào cuộc sống. Nạn nhân sẽ thường xuyên tái hiện bi kịch trong tâm trí mình, kèm theo là những cảm giác âu lo và bồn chồn, trở nên hoặc xa cách hoặc phụ thuộc thái quá vào sự có mặt của người khác, chỉ để tạo ra và củng cố ảo tưởng rằng mình đang an toàn.

.

Làm thế nào khắc phục tình trạng mất lòng tin để vui sống?

Trước khi giải quyết bất kỳ vấn đề gì liên quan đến lòng tin, bạn cần phải thừa nhận rằng mình có vấn đề, và mình thực sự cần giúp đỡ. Điều này không có gì đáng xấu hổ, chưa kể đây sẽ là tiền đề giúp bạn giải quyết được mọi khúc mắc và lấy lại lòng tin trong cuộc sống.

Có rất nhiều liệu pháp tâm lý giúp con người thiết lập lại lòng tin của mình. Ngay cả bản thân việc bạn chịu trò chuyện và giãi bày vấn đề với nhà tư vấn tâm lý hoặc người giúp đỡ cũng là một bài tập tốt để bạn rèn luyện khả năng tin tưởng người khác. Một nhà tư vấn có chuyên môn và kinh nghiệm sẽ tìm hiểu về bối cảnh tính cách và tâm lý của bạn nhằm xác định chính xác nguyên nhân khiến bạn mất lòng tin, để từ đó, họ đề xuất được những giải pháp hiệu quả giúp bạn hàn gắn và nuôi dưỡng các mối quan hệ của bạn cũng như khả năng tương tác giữa bạn với những người xung quanh. Việc xác định nguyên nhân hay nguồn cơn khiến bạn mất lòng tin là vô cùng quan trọng, bởi điều này sẽ giúp bạn xua tan mọi nỗi lo sợ đang có và thích nghi được với những hoàn cảnh không như ý – điều không thể tránh khỏi trong cuộc sống.

Liệu pháp nhóm trong tâm lý học cũng là một biện pháp hiệu quả giúp bạn khắc phục tình trạng mất lòng tin trong cuộc sống. Việc có các hoạt động tương tác với những người khác đồng cảnh ngộ với mình trong nhóm sẽ giúp bạn cải thiện khả năng giao tiếp và chia sẻ, thể hiện bản thân mình, và thiết lập sự tin tưởng nơi những người xung quanh.

Như đã nói ở phần trên, lòng tin là nền tảng cho mọi hoạt động và mối quan hệ tốt đẹp trong cuộc sống của con người. Nếu bạn cảm thấy rằng cuộc sống của mình đang bị ảnh hưởng tiêu cực bởi những biến cố không vui trong quá khứ, và bạn muốn vượt qua được những vết thương tinh thần đã và đang gặm nhắm khả năng tin tưởng của bạn vào mọi người, đừng ngại tìm đến sự giúp đỡ từ các chuyên gia tư vấn hoặc những người có chuyên môn hoặc kinh nghiệm trong vấn đề này./.

.

~PHAN NGUYỄN KHÁNH ĐAN
(tổng hợp từ Internet)