Sau hơn 20 năm triển lãm ảnh tưởng nhớ những ký ức kinh hoàng của cuộc thảm sát Thiên An Môn ngày 4/6/1989 được tổ chức hàng năm mà không bị ngăn cản, thì năm nay chính quyền Macau đã thay đổi thông lệ này một cách đáng xấu hổ.

Ông Jose Tavares, người đứng đầu Văn phòng Các Vấn đề Đặc khu Macau (IAM) đã ra lệnh cấm một loạt các triển lãm ảnh ngoài trời được lên kế hoạch tổ chức vào ngày 4/6 tại các khu vực khác nhau của thành phố. Các cuộc triển lãm được tổ chức bởi Liên minh Phát triển Dân chủ – đứng đầu là nhà lập pháp dân chủ kỳ cựu Ng Kuok Cheong – đã được IAM chấp thuận vào cuối tháng 4 như nó đã đạt được sự chấp thuận nhất quán trong suốt hai thập niên. 

Tuy nhiên, IAM đã bất ngờ từ chối và thông báo cho ông Ng Kuok Cheong rằng, các cuộc triển lãm này không còn được cho phép. Việc này thật xấu hổ khi ông Tavares đưa ra lời biện minh “đầy thuyết phục” trên Đài phát thanh TDM của Macau: “Ban Điều Hành của chúng tôi quyết định chuẩn hóa các đơn yêu cầu. Đó là các đơn yêu cầu sử dụng các không gian ngoài trời phải phù hợp với quyền hạn và năng lực của chúng tôi” và nói thêm rằng liên quan đến “các hoạt động mà không phù hợp với quyền hạn hoặc năng lực của chúng tôi – chúng tôi sẽ không duyệt. Nó đơn giản như vậy”.

Ông tiếp tục nói rằng vào cuối tháng 4, IAM đã “không xem xét kỹ lưỡng” và “Ban Điều Hành hiểu rằng nó nên có một phạm vi cụ thể hơn trong các thẩm quyền này”. Tự do ngôn luận dường như là một khái niệm quá trừu tượng đối với IAM.

Quyết định này được cho là bất hợp pháp, trước hết bởi vì các thẩm quyền của IAM bao gồm chính xác là “thúc đẩy giáo dục công dân” và ban hành “các ủy quyền về hành động, sự kiện và hoạt động”. Thứ hai, trong trường hợp này, luật hành chính hiện hành không cho phép một cơ quan hành chính công thu hồi lại các quyết định của mình một khi đã đồng ý đơn của những người yêu cầu. Thứ ba, và quan trọng hơn, đây là một sự vi phạm trực tiếp đối với quyền tự do ngôn luận – một quyền căn bản được quy định trong Luật Cơ Bản Macau.

Nếu IAM tin rằng việc cho phép các hoạt động tự do tại nơi công cộng là không nằm trong thẩm quyền của họ thì họ nên khuyên ông Ng Kuok Cheong gõ cửa cơ quan chính phủ có thẩm quyền. Nếu đây chỉ là vấn đề thiếu thẩm quyền thì là vấn đề nhỏ và IAM có thể tư vấn cho ông Ng hoặc giao đơn cho bộ phận có thẩm quyền và thông báo cho ông biết. Tuy nhiên, thật đơn giản để thấy rằng tất cả các cửa khác sẽ đóng lại với các yêu cầu liên quan đến Thiên An Môn. Điều đó chứng tỏ việc nộp đơn lên IAM không phải là nhầm lẫn mà là đề tài về Thiên An Môn nay đã bị biến thành “sai chủ đề”. 

Ông Ng Kuok Cheong hoàn toàn đúng khi nhận xét rằng đây là một quyết định có động cơ chính trị và IAM chỉ đang “chơi chữ”. Tuyên bố của ông Tavares không chỉ sai mà thật là lố bịch, vô nghĩa và khó tin. Phong cách anh hùng giả tạo được biểu thị trong câu nói đáng kinh ngạc của ông ta: “chúng tôi sẽ không duyệt” – khi giải quyết một đơn yêu cầu của một triển lãm ảnh – đã phản bội lại thông điệp đã được biên đạo của chính mình.

Quyết định của IAM không phải là thể hiện luật pháp, mà là biểu hiện của Quy-tắc-thích-nói-gì-thì-nói-của-Tavares. Chúng ta vừa biết rằng những lời chỉ trích cuộc đàn áp Thiên An Môn là một ví dụ nữa về leo thang đàn áp tự do ngôn luận. Thể hiện “tự do”, tất nhiên, miễn là không phơi bày những gì chính phủ không muốn thấy. Việc kiểm duyệt của chính quyền là về nội dung mang tính chính trị. Không có vấn đề gì xung đột với luật pháp ở đây dù là hai đặc khu hành chính khác nhau nhưng nhìn vào Macau, Hồng Kông vẫn nên cảnh giác.

Nhìn vào những sự kiện gần đây, vụ nhà lập pháp Dân chủ Sulu Sou bị kết tội tuần hành bất hợp pháp vì đã ra đường để gửi một thông điệp mà trưởng Đặc khu Hồng Kông lúc đó không thích. Tất cả các cuộc tuần hành kêu gọi đoàn kết với sự tham gia của hàng triệu người Hồng Kông để bảo vệ quyền hợp pháp và tự do đã bị đưa ra ngoài vòng pháp luật và những người tham gia bị cảnh sát quấy rối. Bây giờ nhắc lại sự tàn bạo của đàn áp Thiên An Môn thông qua nghệ thuật và hình ảnh đã bị cấm và bị kiểm duyệt. Điều gì sẽ đến tiếp theo? Chỉ trích chủ tịch Tập, chính sách của ĐCSTQ hay thảo luận về hàng trăm ngàn người đang bị giam giữ trong các trại tập trung bí mật của Trung Quốc chỉ vì tôn giáo hoặc nền văn hóa đặc sắc của họ. Trái đất dường như đang quay quanh mặt trời với tốc độ quá nhanh ở Macau, thời hạn tự trị 50 năm kể từ khi bị chuyển giao đang thu hẹp đến mức bắt đầu thấy mùi vị của năm 2049.

Hồng Kông trở thành trung tâm tài chính thành công, phụ thuộc chủ yếu vào nền luật pháp riêng và sự độc lập tư pháp của nó, với năng lực và các trường đại học xuất sắc cũng như phong cách sống đề cao tự do và nhân quyền. Đáng buồn thay, Macau không có được vị trí  như vậy. Nền kinh tế của nó phụ thuộc vào các sòng bạc, các sòng bạc lại phụ thuộc vào các con bạc đại lục. Số phận của nó cuối cùng sẽ chỉ là một sản phẩm phụ của ĐCSTQ. Tùy thuộc vào mức độ xói mòn của quyền tự trị, nó có thể gây tổn hại cho đầu tư nước ngoài, nhưng không phải đầu tư của Trung Quốc.

Do đó, nền kinh tế Macau vẫn có thể bằng cách nào đó thành công trong trường hợp thiếu vắng một hệ thống dựa trên luật pháp và bảo vệ các quyền tự do cơ bản. Nhưng nó sẽ không thể phát triển thành một thành phố hấp dẫn, sáng tạo và đa dạng văn hóa. Nó có thể sẽ trở nên giống như một thị trấn nào đó của Trung Quốc với những sòng bạc, nhà thờ và nhà hàng Bồ Đào Nha. Chúng ta vẫn còn thời gian để ngăn chặn sự xói mòn ngày càng tăng này. Hãy hy vọng những người cai trị Macau nhận thức rõ hơn rằng quyền tự chủ, luật pháp, quyền tự do và quyền cơ bản là những nhân tố cần thiết trong sự độc đáo của Macau, rằng một cuộc sống trọn vẹn cần vượt trên tiền bạc và tiện nghi vật chất.

Theo Jorge Menezes / HKFP
Hương Thảo dịch và biên tập

The post Macau cấm triển lãm thảm sát Thiên An Môn, Hồng Kông nên cảnh giác appeared first on Đại Kỷ Nguyên.