Tên khoa học Anetholun graveoleus, họ hoa tán. Ngoài tên thì là, còn được gọi là thì là thảo, dương hương xí. Cây thì là sử dụng được cành, lá, trái và hạt chế biến hương liệu. Là rau thơm dùng trong món ăn và chiết xuất dược chất giàu hoạt tính.
Các nhà hàng ẩm thực đã dùng thì là ăn kèm với chả cá, thay ngò rí, cần gai, rau om làm gia vị cho các món cháo cá, lươn um, ốc nhồi, canh cá điêu hồng, cá diếc giúp hương vị thêm đậm đà.
Về mặt y dược, lá thì là giàu tính ấm, nồng, dễ kích thích thần kinh, vị nhân nhẫn, mùi hăng hắc thơm, kích thích sự bài tiết niệu đạo, giúp nang thượng thận, ngăn chống chất canxi lưu tồn ở bộ lọc, đồng thời cũng ngăn viêm thận cấp. Vị nhẫn còn giúp trị viêm loét dạ dày, khi ăn bị quặn đau chỉ cần uống một thìa nước lá thì là (5ml) sẽ êm dịu dạ dày, cải thiện cơn đau.
Dưới đây là một số đơn thuốc chủ yếu từ thì là:
- Chữa hơi thở hôi (do viêm dạ dày, viêm thực quản, đường ruột loét) dùng 10g hạt thì là nhai nuốt nước mỗi sáng, tối. Sau 10 ngày hơi thở sẽ thơm hơn.
- Phụ nữ có thai hoặc đang cho con bú: luộc 50g thì là, 50g gốc lá hành, 20g lá mướp vừa già (không xơ), với móng lợn nái trong 0,5 lít nước. Còn 250ml, chia làm 5 phần ăn trong ngày, liên tục trong 2 tuần. Sữa dồi dào, ít tắc.
- Tuổi trung niên, hay cao niên dễ bị cảm, cúm, đường hô hấp bị khó thở, dùng 30 – 50g thì là ngâm trong nước sôi 80 độ C (50ml), sau 10 phút chắt lấy nước hòa với 3 muỗng mật ong. Chia làm 3 phần uống trong ngày. Sau 5 ngày sẽ bình phục, hô hấp tốt.
- Thiếu nữ rối loạn kinh nguyệt, phụ nữ đã sinh con, kinh nguyệt thất thường, đau bụng trước ngày kinh: dùng 100g thì là, 100g cần tây, cho vào 30ml nước, giã nhuyễn (hoặc xay ép), lọc lấy nước, uống 3 lần trong ngày. Cách 3 ngày/lần, sau 9 ngày sẽ dứt hẳn.
- Tiêu chảy, kiết lị, mụn nhọt sưng tấy, rối loạn tiêu hóa. Nếu trẻ em dưới 6 tuổi, sắc nhỏ 30g lá thì là nấu nhừ với 20ml nước. Trộn chung với thức ăn. Người lớn, thành niên chưng 20g hạt thì là bốc tinh dầu, pha 1/3 muỗng tinh dầu vào 2 muỗng mật ong, sau 3 ngày sẽ hiệu quả (Lưu ý: uống sau bữa ăn).
Theo Đông y sĩ Kiều Bá Long
Thanh niên