Theo Đông y, tinh hoàn (âm nang) là ngoại thận. Do ngoại cảm lục dâm, độc tà xâm nhập vào hạ tiêu, ảnh hưởng đến 2 kinh mạch Can và Thận. Khi thấp nhiệt hạ chú ở hạ tiêu làm cho âm nang sưng đau.

Xuyên bối mẫu

Hoặc do nằm ngồi lâu ngày ẩm thấp hoặc chấn thương hoặc ăn nhiều chất cay nóng, uống nhiều rượu thấp nhiệt uất kết tại âm nang hoá hoả sưng đau. Bệnh lâu ngày sưng đỏ hoá nùng ảnh hưởng đến đại tiểu tiện và toàn thân. Sau đây là một số bài thuốc điều trị bệnh viêm tinh hoàn (huyền ung) theo từng thể bệnh cụ thể để bạn đọc tham khảo:

Thể thấp nhiệt hạ chú

* Triệu chứng: âm nang nặng tức, sưng nhẹ, ấn đau, bụng dưới đau; Chất lưỡi đỏ, rêu lưỡi vàng dày. Mạch huyền sác.

* Phương pháp điều trị: thanh nhiệt giải độc, lợi thấp, ích khí.

Dùng Quốc lão thang gồm: đại điều thảo (cam thảo loại to có tằm ở lõi) 40g, rượu trắng 400ml + nước 400ml, sắc lọc bỏ bã lấy 150ml. Sắc uống ngày 1 thang, uống ấm, chia đều làm 5 lần, uống liền trong 15 ngày. Sau đó uống tiếp bài Tướng quân thang gồm: đại hoàng 12g, bối mẫu 12g, bạch chỉ 16g, cam thảo tiết 16g. Các vị trên + rượu trắng 500ml + nước 500ml, sắc lọc bỏ bã lấy 180ml. Sắc uống ngày 1 thang, chia đều làm 5 lần.

Thể can kinh uất nhiệt

* Triệu chứng: âm nang sưng to nóng đỏ, da căng bóng, sốt sợ lạnh, miệng khát, buồn nôn, đau đầu, tiểu tiện vàng sẻn hoặc âm nang thành cục cứng, bụng dưới đau tức, tinh thần mệt mỏi. Mạch huyền hoạt.

* Phương pháp điều trị: sơ can, lý khí, hoá ứ, tán kết.

Bài thuốc Long đởm tả can thang, gia vị gồm: long đởm thảo 12g, hoàng cầm 16g, chi tử 8g, trạch tả 12g, xa tiền 16g, mộc thông 12g, đương quy 12g, sinh địa 12g, sài hồ 16g, cam thảo 4g, quất hạch 12g. Các vị trên + nước 2.000ml, sắc lọc bỏ bã lấy 200ml. Sắc uống ngày 1 thang chia làm 3 lần.

Gia giảm:

- Nếu thành cục cứng khó tiêu, gia: tam lăng, nga truật, xuyên sơn giáp.

- Nếu cảm giác có thủy dịch, gia: xích phục linh, trạch tả.

TTND.BS. Trần Văn Bản
(Phó Chủ tịch Trung ương Hội Đông y Việt Nam)
(theo suckhoedoisong)