Hierapolis là thành phố Hy Lạp-La Mã và Byzantine cổ đại trên các suối nước nóng nằm ở tây nam Thổ Nhĩ Kỳ gần Denizli, được UNESCO công nhận là di sản của thế giới.

Thành phố Hierapolis được hình thành trong thế kỷ thứ 2 trước Công nguyên. Khác với tất cả các thành phố cổ đại khác, không phải trên nền đất hoặc trên đá bình thường mà thành phố Hierapolis hình thành trên các lớp đá vôi rắn. Thành phố được xây dựng trên đỉnh đầu của thác nước canxi trắng xóa, với tổng chiều dài lên đến 2700 m, rộng 600 m và cao 160 m. Nơi đây có những con suối địa nhiệt trĩu nặng muối canxi chảy qua các gờ cao nguyên, trải qua nhiều thiên niên kỉ đã hình thành nên một chuỗi nhũ đá, thác nước canxi trắng với một loạt các lòng chảo bậc thang.

Suối nước nóng này được sử dụng như một Spa từ thế kỉ thứ 2 trước công nguyên, người dân đến đây để xoa dịu sự đau đớn về bệnh tật và phiền não trong tâm hồn. Thậm chí nhiều người còn chọn nơi này làm nơi nghỉ hưu và qua đời. Lớn hơn nữa là nghĩa trang với những cổ quan tài bao gồm cả quan tài của hoàng đế Marcus Aurelius của đế chế La Mã.

Những ngôi mộ cổ.

Ở cả hai đầu của con đường chính là một cổng thành hoành tráng, hai bên là tháp vuông được xây dựng bằng các khối đá lớn. Nhà tắm cũng được xây dựng bằng các khối đá lớn này mà không phải là xi măng, bao gồm các bộ phận khác nhau như cửa đóng và mở liên kết với nhau. Có một ngách sâu bên trong phòng tắm, thư viện, phòng tập thể dục và các địa điểm khác cũng đều có cửa đóng mở liên kết với nhau. Các con đường xung quanh phố rộng 3m và một cổng thành khác nữa là Domitian nằm gần cửa ngõ phía bắc của thành phố. Có tới 3 cổng vòm chiến thắng nằm ở hai bên tháp tròn được thống đốc Frontinius xây dựng. Tất cả những công trình kiến trúc phức tạp này đều được xây dựng trong thế kỉ thứ 2 trước công nguyên, là một ví dụ điển hình cho kiểu kiến trúc mái vòm. Ngày nay các công trình này đã trở thành một bảo tàng khảo cổ học.

Cổng thành

Khán phòng nhà hát được phân thành 9 lối đi và dọc theo là tám đại sảnh. Trên sân khấu được trang trí, người ta khắc bên trên là hai câu chuyện của các vị thần thánh xưa kia. Ngày nay một số bức tượng, phù điêu và các yếu tố trang trí đã được khai quật bởi một nhóm khảo cổ học người Ý, mà bạn có thể nhìn thấy chúng trong các bảo tàng địa phương. Bốn lối vào của nhà hát có tới sáu bức tượng bằng đá cẩm thạch.

Cấu trúc của nhà hát Hy Lạp-La Mã.

Khán phòng của nhà hát có sức chứa là 1.500 người, các băng ghế ngồi xếp thành tầng bậc từ thấp lên cao và được chia thành hai phần ngăn cách nhau bởi một hành lang ngang. Những hàng ghế này ngày nay vẫn còn nguyên vẹn.

Ngôi đền của vị thần ánh sáng Apollo được xây dựng trên một khu vực có hoạt động địa chất, chẳng hạn như ngôi đền nổi tiếng nhất của Apollo là đền nằm ở Delphi. Bên cạnh đó cũng có đền thờ của những vị thần khác như Artemis-vị thần săn bắn là người em sinh đôi của thần Apollo, vị thần biển cả Poseidon…Nhưng bây giờ ngôi đền của các vị thần Hy Lạp cổ đại chỉ còn lại là nền móng. Những ngôi đền mới được xây dựng lại từ những ngôi đền cũ vào thế kỉ thứ 3 trong đế chế La Mã có diện tích nhỏ hơn, nhưng giờ cũng chỉ giữ lại được sàn đá cẩm thạch.

Đền thờ thánh Apollo.

Khi Kitô giáo chính thức gia nhập như một tôn giáo chính trong thế kỉ thứ 4 thì một phần di tích đền đài của những vị thần Hy Lạp và La Mã cổ đại đã bị phá bỏ và nhường chỗ cho cấu trúc đền mới được xây dựng trong hang động nhỏ-đây là hang động nhân tạo có suối chảy qua trong ngôi đền. Cấu trúc của ngôi đền như thế này thường bao gồm một bức tường đá, bàn thờ và một đài phun nước.

Cấu trúc đền đài còn lại của thời Hy Lạp-La Mã.

Cấu trúc đền thờ mới khi Kitô giáo ra đời đã được trùng tu vào thế kỉ thứ 5 trong thời kì Byzantine. Các bức tường đá vẫn giữ lại và được xây dựng lại dựa theo đền của vị thần ánh sáng Apollo. Nhưng các con chiên Kitô xem đây là đền thờ ngoại giáo. Như vậy những đền thờ mới của Kitô được nằm trong khu vực thiêng liêng ở phía trước ngôi đền của thần Apollo. Đền thờ mới này là của vị nữ thần gồm một đài phun nước có quy mô cung cấp nước cho cả thành phố thông qua một mạng lưới ống dẫn nước hoàn hảo. Bây giờ thì chỉ còn hai bức tường phía sau và hai bên còn tồn tại. Các nhà khảo cổ học Ý đã khai quật các họa tiết trang trí trên bức tường, các bức tượng cũng như các cột đá, vẻ hè ở đường phố… tất cả chúng được trưng bày tại bảo tàng địa phương.

Những ngôi đền mới thời kì kitô giáo.

Hầu hết các ngôi mộ từ cuối thời kì La Mã, Hy Lạp và thời kì đầu của Kitô giáo là của những người dân từ các thành phố khác đến thành phố Hierapolis để điều trị bệnh và qua đời trong thời cổ đại cùng với một số ngôi mộ của người dân bản địa được chôn cất ở đây. Nơi này trở thành một nghĩa trang rộng lớn kéo dài tới tận 2 km và ngày nay những ngôi mộ này đều được khai quật. Nghĩa trang này là một trong những bảo tồn tốt nhất ở Thổ Nhĩ Kỳ. Có tới 1200 ngôi mộ hoàn toàn được chôn cất trên nền đá vôi. Với số lượng những ngôi mộ như thế, một lần nữa chứng tỏ rằng thành phố Hierapolis đã hình thành trong thời cổ đại.

Các ngôi mộ của Thánh Philip nằm trên các ngọn đồi phía sau Hierapolis. Philip là một vị thánh nổi tiếng của khu vực. Thánh Philip đã gieo cái chết của mình như là một vị tử đạo. Ngôi mộ của thánh Philip được kiến trúc sư Martyrium thời Byzantine thiết kế đặc biệt với kiến trúc hình bát giác bên dưới có mái vòm.

Những ngôi mộ của thánh Philip nằm trên ngọn đồi.

Tên thành phố Hierapolis mang ý nghĩa là “ thành phố linh thiêng ”. Sở dĩ thành phố mang ý nghĩa như vậy là do chứa một số lượng đền đài khá lớn. Tính đến triều đại của Augustus, thành phố Hierapolis đã chính thức được mô tả trên đồng tiền xu-thành phố của những ngôi đền, ý nghĩa ban đầu của thành phố vẫn giữ nguyên.

Hôm nay, Hierapolis là một di sản thế giới và là một địa điểm du lịch phổ biến. Ngoài các di tích cổ điển thú vị của thành phố, Hierapolis còn mang đến cho du khách những thác nước canxi trắng xóa như ruộng bậc thang ngoạn mục của Pamukkale nằm bên cạnh tàn tích của Hierapolis. Pamukkale trong tiếng Thổ Nhĩ Kỳ có nghĩa là “ Lâu đài bông ”. Đây là kết quả của sự hình đá vôi được xây dựng qua hàng trăm năm. Trông nó giống như là một thác nước đông lạnh hơn là nguồn địa nhiệt. Đến lâu đài bông bạn chỉ được tham quan chứ không còn được phép đi lại trên các lòng chảo bậc thang nữa, nhưng cũng dễ hiểu thôi vì để bảo vệ chúng khỏi sự nguy hại. Nhưng bạn có thể bơi trong một bể bơi địa nhiệt nhân tạo với các đồ đạc được tạo tác từ thời cổ đại mà nguồn khoáng vẫn lấy từ con suối nước nóng.

Lâu đài bông.

Hierapolis được thành lập như là một trung tâm chăm sóc chữa bệnh mà người ta tận dụng nguồn nước khoáng địa nhiệt trong khu vực. Đây còn là một trong những trung tâm quan trọng của trí tuệ, nghệ thuật, tôn giáo và thương mại của đế chế La Mã.

Tuệ Tâm

(Theo Bưu Điện Việt Nam)