Trên thực tế, đang có rất nhiều chương trình hỗ trợ nông nghiệp, nông thôn, nông dân bằng khoa học, kỹ thuật, và quan trọng nhất là bằng tiền. Nhưng thực trạng yếu kém của nông nghiệp nói chung lại cho thấy, dường như việc ban hành và vận hành các chính sách ấy là không ổn. Bất cập đang diễn ra tại Hải Phòng là ví dụ điển hình.

Đỏ mắt chờ vốn!

Từ 5 năm nay, ông Vũ Văn Thuận (xã Giang Biên, huyện Vĩnh Bảo, Hải Phòng) và vài trăm hộ dân nuôi gà các huyện ngoại thành Hải Phòng ngóng chờ chính sách hỗ trợ người chăn nuôi từ UBND Thành phố. Oái ăm thay, chính sách đã có, nhưng lại không áp dụng được tới người dân.

Ngày 18/7/2011, UBND thành phố Hải Phòng ban hành quyết định 1076/2011 QD-UBND về quy chế thực hiện cơ chế, chính sách khuyến khích phát triển nông nghiệp, thuỷ sản thành phố Hải Phòng giai đoạn 2011 – 2015. Ba tháng sau, ngày 3/10/2011, liên sở NNPTNT, Tài chính, KHĐT ban hành hướng dẫn thực hiện quyết định 1076/2011 của UBND Thành phố. Theo đó, cứ với mỗi 2.000 con gia cầm, mỗi trang trại có thể được vay 75 triệu đồng từ ngân hàng. Và ngân sách sẽ hỗ trợ toàn bộ tiền lãi suất của các khoản vay này trong thời gian 3 năm, kể từ thời điểm giải ngân.

Nhưng từ khi quyết định 1076/2011 của UBND Thành phố và hướng dẫn ban hành cho tới nay, vẫn hiếm có nông dân nào của Hải Phòng được vay vốn từ nguồn hỗ trợ lãi suất. Trong khi đó, cả người nông dân, cơ quan chức năng, doanh nghiệp, đều đã rất nỗ lực tìm cách “đẩy” nguồn vốn ấy. “Bao nhiêu năm chúng tôi mong chờ được Nhà nước hỗ trợ vốn, lần này chỉ được hỗ trợ lãi suất cũng là tốt rồi. Thế mà đến vay cũng không được” – ông Thuận ấm ức. Đáng ngạc nhiên là, quan điểm của ông Thuận được cơ quan chức năng thừa nhận.

Một cán bộ nông nghiệp huyện Tiên Lãng bật mí: Riêng năm 2013, nguồn vốn 13 tỷ đồng dành cho vay hỗ trợ lãi suất để phát triển chăn nuôi của huyện không thể giải ngân hết. “Cố lắm chúng tôi cũng chỉ cho vài trang trại lợn vay được vài trăm triệu, phần còn lại không biết làm cách nào để xử lý được, tiếc lắm” – ông này than thở.

Câu chuyện tương tự cũng diễn ra ở hầu hết các huyện Vĩnh Bảo, An Dương, Kiến Thuỵ… của Hải Phòng. Trong đó, riêng huyện An Dương, không có trường hợp nào vay được từ nguồn hỗ trợ lãi suất. Nếu phải nhận xét về kết quả áp dụng quyết định 1076/2011 của UBND thành phố Hải Phòng, hoàn toàn có thể dùng từ… thảm hại.

Hỗ trợ… “treo”

Nguyên nhân làm dòng vốn cho vay hỗ trợ bị tắc “nằm” ngay trong các quy định để cho vay. Theo đó, ngoài các thủ tục theo quy định vay thông thường, người vay cần có hai điều kiện chính. Thứ nhất, khu vực nuôi phải là trang trại được các cơ quan có thẩm quyền công nhận. Và thứ hai, trong hồ sơ phải có quyết định chuyển mục đích sử dụng đất xây dựng trang trại sang đất chăn nuôi.

Hiện tại, quy hoạch phát triển chăn nuôi Hải Phòng đến năm 2020 đã phê duyệt, nhưng chưa triển khai ở các huyện. Do thế, muốn được công nhận là trang trại, các hộ dân vẫn phải chờ cho tới bao giờ cấp huyện xác định được quy hoạch khu chăn nuôi gia cầm tập trung của huyện. Trong khi đó, cho đến nay, Hải Phòng chưa có huyện nào xây dựng được quy hoạch khu chăn nuôi tập trung.

Thứ nữa, để được phê duyệt chuyển mục đích sử dụng đất sang chăn nuôi, còn phải căn cứ kế hoạch sử dụng đất hàng năm của địa phương. Mà kế hoạch này chỉ được phê duyệt mỗi năm một lần, sau khi cấp huyện đã tổng hợp được nhu cầu chuyển mục đích sử dụng của tất cả các loại đất trên địa bàn huyện ấy trong năm tới và làm tờ trình xin chuyển mục đích để UBND Thành phố phê duyệt… Đương nhiên, quá trình này phải mất nhiều tháng mới có thể xây dựng xong để họp bàn và thông qua tại địa phương. Chỉ chừng ấy bước thủ tục nhiêu khê đã có thể làm bất kỳ nông dân nào muốn được vay vốn hỗ trợ lãi suất phải… chào thua.

Nhưng nguyên nhân chủ chốt lại nằm ở chính sự xa rời, thiếu thực tế của các nhà lãnh đạo của Hải Phòng trong xây dựng chương trình phát triển nông nghiệp, nông thôn. Theo một cán bộ nông nghiệp huyện Vĩnh Bảo, UBND Thành phố chủ trương khuyến khích phát triển các trang trại và khu chăn nuôi tập trung trên địa bàn, và các hình thức cho vay hỗ trợ lãi suất chỉ áp dụng cho mô hình ấy.

Trong khi đó, mô hình chăn nuôi hiệu quả nhất hiện nay – bao gồm hiệu quả về tỷ suất lợi nhuận trên vốn đầu tư, hiệu quả sử dụng đất, hiệu quả về xã hội – lại là mô hình chăn nuôi nông hộ. Nông dân Vũ Văn Thuận “dựng” bài toán: với 1.000 con gà, các nông hộ chỉ sử dụng hết 200m2 đất cho chuồng trại, sân chơi, đầu tư xây dựng ban đầu hết 70 triệu đồng.

Sau đó, cứ mỗi lứa gà 1.000 con nuôi trong 4 tháng chi phí hết không quá 100 triệu tiền vốn dành cho mua gà giống, thức ăn, thuốc thú y. Với 2 tấn gà thịt xuất chuồng, người nuôi có thể thu về ít nhất 120 triệu đồng, “nếu tính công chăm sóc là hoà, nếu không tính công chăm sóc là lãi, vậy mà 1 năm, mỗi nông hộ có thể nuôi tới 3 vụ gà như vậy” – ông Thuận nói. Những hộ nuôi gà như ông Thuận, ở các huyện của Hải Phòng giờ lên tới con số hàng trăm, đa số chỉ hoà hoặc lãi, số thua thiệt là rất thấp.

Nghịch lý là, ở Hải Phòng, chính những nông hộ có mô hình chăn nuôi hiệu quả này lại không thể tiếp cận được với dòng vốn hỗ trợ chỉ vì lý do mô hình chăn nuôi của họ không phải là trang trại! Hơn nữa, bởi ý chí của các nhà lãnh đạo chỉ luôn muốn có cái gì đó được gọi là… tập trung, nhưng nội hàm của khái niệm tập trung thì lại chỉ đơn giản là… cùng một chỗ, hơn là tập trung về hiệu quả??? Cơ hội lớn với ngành chăn nuôi của Thành phố đã bị bỏ qua chỉ bằng cách hiểu lãng xẹt như thế!