Cá chạch đồng (chạch bùn) là loài cá nước ngọt, sống ẩn mình dưới bùn nơi sông rạch, và theo con nước ngoi đầu lên tìm các phiêu sinh vật hoặc bọt nước để ăn. Thân cá chạch tròn dẹt, khi trưởng thành dài khoảng 15-20 cm. Da cá trơn láng có màu vàng nâu hoặc xám đen. Đầu và miệng nhỏ, mắt bé, vảy cá nhỏ li ti ẩn sâu dưới da, và nơi phần đuôi có những chấm tròn đen.

Chạch đồng vào mùa.

Vào mùa cá chạch (khoảng tháng 10-11 âm lịch), nhiều người rủ nhau xuống sông cào chạch. Mỗi lần đặt bàn cào xuống bùn thấy bàn cào rung nhẹ thì chắc chắn sẽ có một hoặc hai chú chạch dính vào, dỡ bàn cào lên, gỡ chạch ra cho vào giỏ. Một người nếu cần mẫn và có kinh nghiệm, trong một con nước, có thể kiếm được vài cân chạch rất dễ dàng.

Cá chạch thịt ngọt, béo, dai, giàu chất dinh dưỡng. Theo Đông y, thịt chạch có tác dụng bồi bổ khí huyết, chống lão hóa, tráng dương, cường lực, thanh nhiệt, cần thiết cho người già… Còn theo Tây y, thịt chạch có nhiều chất đạm, chất béo, và các axit amin cần thiết khác cho cơ thể.

Ngoài ra, theo dân gian, nhớt cá chạch cũng có tác dụng kháng viêm, tiêu độc, kháng khuẩn mạnh. Chính vì những đặc điểm nêu trên nên cá chạch được các bà nội trợ miền Tây ưa chuộng trong việc chế biến món ăn như: cá chạch tươi nướng giầm nước mắm tỏi ớt, cá chạch kho nghệ sả ớt, cá chạch nấu cơm mẻ… Nhưng ấn tượng nhất với cánh mày râu là chạch một nắng nướng chấm nước mắm me.

Chạch một nắng nướng chấm nước mắm me.

Chế biến món ăn này không cầu kỳ. Chạch chọn loại còn tươi, con vừa ăn (1 kg khoảng 20 con). Trước hết, cho chạch vào thau có pha nước cốt chanh (hoặc giấm), rửa sạch nhớt và mùi tanh, không cần đánh vảy hay mổ bỏ nội tạng, để nguyên con. Kế đến ướp gia vị cho 1 kg cá chạch theo tỷ lệ: 3 muỗng cà phê bột nêm, 1 muỗng cà phê muối bọt, 1 muỗng cà phê tiêu (hoặc ớt bằm, ít nhiều tùy khẩu vị) để ngấm khoảng 2 tiếng.

Cho cá chạch ra rổ phơi dưới ánh nắng tốt cho se da cá, khoảng một nắng là đủ. Cuối cùng, cho khô chạch vào bếp nướng chín vàng, xếp ra đĩa cùng với các phụ liệu ăn kèm như: dưa leo, chuối chát, khế chua, rau thơm (húng, quế, tía tô…) cùng chén nước mắm me là xong.

Nên lưu ý rằng khâu quan trọng nhất, định đoạt chất lượng món ăn là pha nước chấm. Nước mắm phải là loại nguyên chất cùng với me chín giầm lấy cơm me, bỏ hạt, hòa với các gia vị (đường, bột ngọt, tỏi, ớt) cho vừa khẩu vị, và phải sệt chấm mới ngon.

Còn gì thú vị cho bằng trong những ngày nghỉ cuối tuần cùng bạn bè về Ô Môn, Cần Thơ, ghé nơi quán vắng ngoại thành yên ả để thưởng thức món khô cá chạch nướng chấm nước mắm me. Vị béo ngọt, dai của cá chạch, chua ngọt của nước mắm me hòa lẫn mùi thơm của rau húng như đánh thức mọi giác quan. Nếu thêm một “cốc đế” vào nữa bạn sẽ nhớ mãi món ăn dân dã đặc trưng nơi miền Tây hiền hòa và mến khách.