Từ 1979 – 2002, quân cảng Cam Ranh là căn cứ quân sự lớn nhất ở nước ngoài của Liên xô và LB Nga. Ngay phía bên kia của biển Đông là căn cứ Subic và Clark của hải quân và không quân Mỹ. Vì thế, quân cảng này một thời nườm nượp máy bay ném bom chiến lược, tàu ngầm nguyên tử và tàu sân bay.

Cam Ranh cũng là nơi xuất phát của rất nhiều vụ đối đầu căng thẳng trong chiến tranh lạnh giữa hai siêu cường Xô – Mỹ mà tầm vóc và tính chất nguy hiểm của nó có lẽ chỉ sau cuộc khủng hoảng tên lửa Cuba năm 1962.

Căn cứ Cam Ranh – tên gọi đầy đủ là Điểm cung cấp vật liệu – kỹ thuật (PMTO) cho tàu thuyền ở Cam Ranh. Diện tích căn cứ là 100 km², nằm dọc bờ biển phía đông nam Việt Nam.

Người Mỹ đã đặt chân tới Cam Ranh lần đầu tiên vào giữa thập niên 60 của thế kỷ trước. Căn cứ nằm sâu trong vịnh Cam Ranh ở miền Nam Việt Nam và là nơi tổ chức thực hiện những trận ném bom oanh tạc phần lãnh thổ do quân giải phóng Việt Nam kiểm soát. Tổng thống Lyndon Johnson đã từng đến thăm Cam Ranh và tuyên bố Quốc kỳ nước Mỹ sẽ tung bay trên nóc căn cứ này mãi mãi. Sau đó là đến giai đoạn máy bay ném bom B-52 hoành hành trên lãnh thổ Việt Nam. Thêm vào đó, cũng từ căn cứ này, người Mỹ có được những kinh nghiệm đầu tiên về việc huấn luyện cá heo có trang bị thuốc nổ và hơi gas làm tê liệt để tiêu diệt tàu thuyền và thợ lặn của đối phương.

Sau khi quân Mỹ rút khỏi miền Nam Việt Nam và chiến tranh kết thúc. Matxcơva đã hy vọng Hà Nội sẽ cho Liên Xô thuê căn cứ quân sự này. Trong thời kỳ Chiến tranh lạnh và chiến tranh của Liên Xô trên 2 mặt trận – chống Đế Quốc Mỹ và bọn cơ hội Trung Quốc, Matxcơva muốn đặt chiến hạm của quân đội Liên Xô ở bờ biển Việt Nam và nhờ đó thay đổi sự phân bố lực lượng trên Thái Bình Dương, phá vỡ thế độc quyền của Mỹ với các căn cứ quân sự ở Philippin, Nhật Bản và Hàn Quốc. Việt Nam đồngchuyển giao căn cứ Cam Ranh cho Liên Xô sau cuộc chiến với Trung Quốc vào năm 1979.

Ngày 2/5/1979 Chính phủ Liên Xô và CHXHCN Việt Nam đã ký Hiệp ước về sử dụng căn cứ quân sự Cam Ranh như một căn cứ của đoàn tàu chiến số 15 thuộc Hạm đội Thái Bình Dương. Trên thực tế, đây là hợp đồng thuê căn cứ miễn phí trong vòng 25 năm. Liên Xô sử dụng nơi này như một đối trọng với căn cứ Hải quân của Mỹ ở vịnh Subic (Philippin). Sân bay Cam Ranh được dành cho máy bay chống tàu thuyền và máy bay trinh sát của Liên Xô.

Đơn vị đầu tiên của quân đội Liên Xô đến căn cứ này vào tháng 4/1980 gồm có 50 người. Theo hợp đồng ký với phía Việt Nam, Liên Xô sẽ xây dựng các công trình cho Việt Nam bằng nguồn vốn hỗ trợ không hoàn lại. Trong suốt quá trình từ năm 1984 – 1992, tổ chức Zagrantehstroi đã xây dựng gần 30 công trình dưới sự chỉ huy của Evgeny Stepanovich Bobrenev.

Kết quả là toàn bộ căn cứ đã được hiện đại hóa, bao gồm cả khu vực bến bãi, sân bay với nhiều đường băng, những điểm cung cấp vật liệu – kỹ thuật và một trạm rada mới. Như vậy là Cam Ranh đã trở thành căn cứ quân sự lớn nhất của Liên Xô ở nước ngoài. Những tàu chiến của nước này sau khi thực hiện những chuyến đi biển dài ngày (trên Ấn Độ Dương và khu vực vịnh Ba Tư) thường ghé qua đây để tiếp nhiên liệu, bổ sung đạn dược và tiến hành bảo dưỡng.

Mig-23 MLD trên bãi đỗ tại Cam Ranh

Sân bay Cam Ranh lúc đó có một Trung đoàn Không quân hỗn hợp với 4 máy bay Tu-95, 4 máy bay Tu-142, 1 phi đội Tu-16 các loại gồm có 20 chiếc, 1 phi đội MiG-25 (gần 15 chiếc), 2 máy bay vận tải An-24 và 3 trực thăng Mi-8 (theo số liệu năm 1986). Ngoài ra, trung đoàn này còn được trang bị vũ khí chống tàu và tên lửa các loại.

TU – 16 đang hạ cánh xuống sân bay Cam Ranh

Máy bay ném bom chiến lược TU – 16 tại sân bay Cam Ranh

Số quân nhân tại căn cứ này vào khoảng 3 nghìn người. Cuối thập niên 1980, quân số tại đây bị giảm đi đáng kể. Theo báo Pravda ra ngày 19/01/1990: “Trong khuôn khổ các hoạt động tinh giảm số lượng quân đội Xô Viết ở khu vực lãnh thổ phía đông của đất nước, căn cứ theo Hiệp ước đã ký với phía Việt Nam, một phần quân đội của Liên Xô đã rút khỏi vịnh Cam Ranh”.

Cuối năm 1989, các loại máy bay MiG-23 và Tu-16 đã bị đưa khỏi đây. Cho đến đầu năm 1990, sân bay Cam Ranh chỉ còn lại khoảng 6 – 10 chiếc máy bay.

Tàu ngầm nguyên tử Đề án 671RTM thuộc Sư đoàn tàu ngầm số 38 Liên đội tàu chiến đấu số 17

Những năm đầu thập niên 1990, căn cứ này chủ yếu do phía Việt Nam sử dụng. Năm 1994, phó Thủ tướng Yuri Yarov đã đến thăm vịnh Cam Ranh. Năm 1995, nhờ có trung tâm thông tin ở căn cứ này mà nhiều hoạt động vận chuyển ma túy đã bị bắt giữ.

Các thiết bị bắt sóng ở đây dùng để theo dõi các trao đổi thông tin của Trung Quốc ở vùng biển Đông. Theo giới quân sự Mỹ, vị trí của Cam Ranh khá lý tưởng để kiểm soát mọi hoạt động xung quanh đảo Hải Nam, một địa điểm chiến lược đặc biệt đối với Trung Quốc (ở đó không chỉ có trạm thu – bắt sóng, mà còn có các công trình quân sự khác). Ngoài ra chính máy bay trinh thám của Mỹ đã hạ cánh tại đảo này vào ngày 1/4/2001.

Căn cứ bảo đảm hậu cần kĩ thuật số 922 phục vụ một đơn vị thường trực chiến đấu mang tên Liên đội tàu chiến đấu số 17 của Hạm đội Thái Bình Dương

Bến số 4 quân cảng Cam Ranh: Một tầu tiếp vận, một tầu ngầm nguyên tử đề án 675, một tầu ngầm diezen-điện đề án 641.

Trên boong tầu K-108, phó thuyền trưởng đại úy A.X.Axtapov (áo trắng-được phong anh hùng nước Nga năm 1996) và chuẩn úy cơ điện V.I.Xilin.

Một khu trục hạm thuộc đề án 956 trong vịnh Cam Ranh.

Máy bay ném bom chiến lược Tu-16 đang chuẩn bị cất cánh từ sân bay Cam Ranh.

Tàu sân bay “Minsk” (tàu sân bay lớp Kiev) thuộc biên chế hạm đội Thái Bình Dương từ tháng 11/1978. Ảnh chụp 9/2/1983 bởi quan sát viên phương Tây.Mùa hè 1980, tàu đã ghé Cam Ranh trong hành trình thực hiện nhiệm vụ chiến đấu trên Thái Bình Dương và Ấn Độ Dương.

Máy bay cất hạ cánh thẳng đứng Yak-38 trên tàu “Minsk”.Ảnh chụp tại Cam Ranh.

Tàu đổ bộ cỡ lớn 060 lớp Ropucha (đề án 775) bốc hàng xuống Cam Ranh

May bay chống ngầm Tu-142M tại căn cứ Cam Ranh

Một máy bay chống ngầm Tu-142M hạ cánh bằng ba động cơ, một động cơ đã ngừng hoạt động.

Tàu Sân bay “Minsk” (đề án 1143, lớp Kiev) trên Thái Bình Dương năm 1979. Máy bay ném bom chiến lược B-52 bay qua trên đầu tàu “Minsk”. Tàu thuộc biên chế Hạm đội Cờ đỏ Thái Bình Dương, thường xuyên đến Cam Ranh.

Một tàu ngầm đề án 641B và tàu công binh xưởng PM-24 đề án 301M trên biển Đông.

Một biên đội hai chiếc Tu-16 thuộc phi đội 1 trung đoàn 169 được “hộ tống” bởi  máy bay Tomcat F-14 phi đội VF-1 Hải quân Mỹ.

Máy bay Tu-142 đang đậu tại Cam Ranh

Máy bay tiêm kích đa năng Mig 23

Banner giới thiếu Mig-23 ở Cam Ranh (tiếng Nga).

Tàu ngầm nguyên tử “K-314″ đề án 671-V, thuộc sư đoàn tàu ngầm số 38-binh đoàn 17, Hạm đội Thái Bình Dương.

“K-314″ đề án 671-V, mùa hè 1985, nổi “phềnh” giữa vịnh Cam Ranh. Đây là tàu đã va chạm lúc nổi lên để quan sát với tàu sân bay “Kitty Hawk” tại biển Nhật Bản ngày 21/3/1984, khi đó “K-314″ đang theo dõi nhóm tàu chiến Mỹ tập trận “Tinh thần đồng đội-84″ cùng quân đội Hàn quốc. Cả hai tàu bị thương nhẹ, một cánh quạt bánh lái “K-314″ mắc vào thân tàu “Kitty Hawk”. Tàu “K-314″ không lặn được nữa và được tàu săn ngầm và chống hạm cỡ lớn “Vladivostok” kè về căn cứ cơ bản để sửa chữa. Ảnh trên chụp sau khi tàu sửa chữa xong và tiếp tục đi làm nhiệm vụ.

USS “Kitty Hawk” CV-63, ảnh chụp ngày 8 tháng 3 năm 2006 (en.viki).Tại thời điểm xảy ra va chạm, USS CV-63 ước có vài chục vũ khí mang đầu đạn hạt nhân, “K-314″ có thể mang theo 2 ngư lôi gắn đầu đạn hạt nhân.

> Ảnh độc: Lính thủy đánh bộ Nga diễn tập ở Cam Ranh

Tường Bách

> Thi ảnh Việt Nam Xanh, rinh ngay 100 triệu đồng