Tỉnh Hải Nam của Trung Quốc mới đây ra quy định mới về cấm đánh bắt cá tại vùng nước trên biển Đông mà Trung Quốc tuyên bố là do tỉnh Hải Nam quản lý. Quy định bắt đầu có hiệu lực kể từ ngày 1 tháng 1 năm nay. Tại sao Trung Quốc ra quy định mới vào lúc này? Liệu Trung Quốc có khả năng thực thi quy định mới hay không? 

Nhà nước cướp biển

Chỉ trong vài tuần cuối năm 2013 và đầu năm 2014, Trung Quốc liên tục đưa ra các thông báo và quy định về hạn chế đánh bắt cá tại một vùng rộng lớn trên biển Đông mà Trung quốc tuyên bố thuộc chủ quyền của mình, nhưng thực tế đang tranh chấp với các nước khác. Quy định mới nhất của tỉnh Hải Nam yêu cầu các tàu cá nước ngoài đi vào vùng nước trên biển Đông do tỉnh Hải Nam tuyên bố quản lý phải xin phép nếu không sẽ bị xua đuổi, tịch thu tài sản, xử phạt hành chính và phạt tiền đến 83,000 đô la.

Nhận xét về quy định mới của tỉnh Hải Nam, nhà nghiên cứu biển Đông của Việt Nam, ông Đinh Kim Phúc cho biết:

Thực ra những tuyên bố và quy định của Trung Quốc liên quan đến biển Đông thì không có gì mới. Trước đây vào tháng 2 năm 1992, Trung Quốc đã ra luật về lãnh hải, cái luật này là sự tiếp nối của tuyên bố của nước cộng hòa nhân dân Trung Hoa trước đây vào năm 1958. Những quy định vô lý của Trung Quốc với các nước khác trên khu vực biển Đông thì chúng ta thấy rõ là Trung Quốc đã vi phạm trắng trợn những gì mà Trung Quốc đã cam kết với quốc tế, nhất là Trung Quốc là thành viên của công ước của Liên hiệp quốc về luật biển năm 1982. Đây không phải là lần đầu Trung Quốc biến luật biên của Liên hiệp quốc thành những tờ giấy lộn của Trung Quốc.

Những quy định vô lý của Trung Quốc với các nước khác trên khu vực biển Đông thì chúng ta thấy rõ là Trung Quốc đã vi phạm trắng trợn những gì mà Trung Quốc đã cam kết với quốc tế

Học giả Đinh Kim Phúc

Theo học giả Đinh Kim Phúc, từ tháng 2 năm 1992, Trung Quốc đã ra luật về lãnh hải và vùng nước tiếp giáp của nước CHND Trung Hoa gồm 17 điều. Luật này cho phép Trung Quốc có quyền truy đuổi tàu bè nước ngoài vì phạm luật pháp Trung Quốc và giữ quyền truy đuổi ở vùng biển nằm ngoài lãnh hải Trung Quốc. Việc truy đuổi được thực hiện bởi những lực lượng quân sự như tàu chiến, máy bay của quân đội hay tàu bè, máy bay được chính phủ trao quyền chấp hành công vụ.

Bản đồ hình lưỡi bò do Trung Quốc tự công bố nhằm chiếm trọn biền Đông.AFP

Giáo sư Carl Thayer, thuộc học viện Quốc phòng Úc, trong bài viết liên quan đăng tải trên blog cá nhân cho rằng đây là hành động nhằm mở rộng quyền tài phán của Trung quốc lên các vùng nước mà Trung quốc không có quyền theo luật quốc tế. Ông gọi đây là một hành động của một ‘nhà nước cướp biển’.

Với quy định mới, Trung Quốc sẽ áp dụng các biện pháp thực thi luật trên vùng đặc quyền kinh tế 200 hải lý quanh đảo Hải Nam, vùng nước xung quanh quần đảo Hoàng Sa đang tranh chấp với Việt Nam, và vùng biển quốc tế mà Trung Quốc không có quyền kiểm soát. Theo ước tính của Giáo sư Carl Thayer, vùng nước trong vùng lưỡi bò mà Trung Quốc đòi chủ quyền nằm trong khu vực do tỉnh Hải Nam kiểm soát chiếm khoảng 57% diện tích biển Đông.

Theo học giả Đinh Kim Phúc, với lực lượng tàu hải giám hùng mạnh, Trung quốc hoàn toàn có khả năng thực thi quy định mới của mình.

Tôi nghĩ rằng quy định mới đây của chính quyền tỉnh Hải Nam về cấm đánh bắt cá rồi phải xin phép thì tôi nghĩ rằng Trung Quốc có đủ lực để thực thi quy định của họ vì trong thời gian quan chúng ta nhìn diễn biến trên biển Đông thì chúng ta thấy rõ là Trung Quốc đưa nhiều tàu hải giảm để ức hiếp ngư dân, phạt tiền… mà phản ứng của các nước như thế nào chỉ là phản ứng cho có, mà chủ yếu là không làm gì được với Trung Quốc.

Đây là biện pháp mà Trung Quốc sử dụng để đe dọa các nước khác ở ĐNÁ nếu có ý định đoàn kết với Philippines. Với quy định mới, TQ tự cho mình quyền tiếp tục làm những gì mà họ vẫn đang làm từ trước đến nay là xua đuổi tàu cá, thu giữ tàu cá và các thiết bị trên tàu, giam giữ các ngư dân để đòi tiền chuộc

Theo GS Carl Thayer

Tuy nhiên, theo Giáo sư Carl Thayer, Trung Quốc khó có khả năng gây sức ép trên toàn mặt sân vì chưa có đủ phương tiện. Nhưng Trung Quốc sẽ áp dụng một cách có chọn lọc như một biện pháp gây sức ép lên Philippines. Theo ông, đây là biện pháp mà Trung Quốc sử dụng để đe dọa các nước khác ở Đông Nam Á nếu có ý định đoàn kết với Philippines. Với quy định mới, Trung Quốc tự cho mình quyền tiếp tục làm những gì mà họ vẫn đang làm từ trước đến nay là xua đuổi tàu cá, thu giữ tàu cá và các thiết bị trên tàu, giam giữ các ngư dân để đòi tiền chuộc.

Tại sao vào lúc này?

Mặc dù Luật lãnh hải của Trung Quốc đã có từ năm 1992, nhưng chỉ cho đến khoảng vài năm trở lại đây, các địa phương ven biển của Trung Quốc mới liên tục đưa ra nhiều quy định vô lý như quy định vừa nói của tỉnh Hải Nam. Cách đây hai năm, thành phố Tam Sa cũng ra một quy định cho phép lực lượng tuần duyên nước này được phép lên các tàu nước ngoài đi qua vùng biển quốc tế. Chính phủ Trung ương của Trung Quốc sau đó đính chính nói rằng quy định chỉ áp dụng ở vùng đường cơ sở và vùng đặc quyền kinh tế của Trung Quốc.

Học giả Đinh Kim Phúc cho rằng, Trung Quốc đang leo thang gây sức ép với các nước trong khu vực thời gian gần đây bằng những quy định mới. Ông nói:

Hành động leo thang trong thời gian của Trung Quốc cho ta thấy rõ rằng phản ứng của các nước có quyền lợi liên quan trong khu vực biển Đông là không nhất quán. Hay nói cách khác là sự đoàn kết của các nước ASEAN trước tham vọng bá quyền của Trung Quốc là không có. Mỗi một nước quan hệ với Trung Quốc theo cách mà quyền lợi của mình gắn chặt với Trung Quốc do đó Trung Quốc muốn từng bước bẻ từng chiếc đũa trong nội bộ các nước ASEAN. Trong thời gian từ những năm 1990 đến nay thì Trung Quốc thì cách đó là thành công, và tới giờ này họ tiếp tục đưa ra các quy định mới thì chúng ta thấy rõ ràng các phản ứng của các nước liên quan rất yếu ớt không mạnh mẽ thì làm sao chống lại được chính sách bá quyền của Trung Quốc.

Hành động leo thang trong thời gian của Trung Quốc cho ta thấy rõ rằng phản ứng của các nước có quyền lợi liên quan trong khu vực biển Đông là không nhất quán. Hay nói cách khác là sự đoàn kết của các nước ASEAN trước tham vọng bá quyền của Trung Quốc là không có

Học giả Đinh Kim Phúc

Sau khi tỉnh Hải Nam của Trung Quốc ra tuyên bố về quy định mới, chỉnh phủ các nước Việt Nam, Philippines, Nhật bản và Mỹ đều đã lên tiếng phản đối quy định này. Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Việt Nam, Lương Thanh Nghị, hôm 10 tháng giêng, đã lên tiếng khẳng định những hoạt động của Trung Quốc là bất hợp pháp và vô giá trị, xâm phạm nghiêm trọng chủ quyền của Việt Nam đối với hai quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa, quyền chủ quyền và quyền tài phán của Việt Nam tại biển Đông theo UNCLOS và làm phức tạp thêm tình hình biển Đông.

Bộ Ngoại giao Philippines cũng cho rằng luật mới cùng với đường đứt khúc 9 đoạn của Trung Quốc là vi phạm luật quốc tế và làm căng thẳng, phức tạp thêm tình hình ở biển Đông.

Người phát ngôn Bộ Ngoại giao mỹ, Jen Psaki hôm 9 tháng giêng  thì gọi đây là hành động khiêu khích và tiềm ẩn nguy hiểm.

Trung Quốc mới đây nói rằng quy định của tỉnh Hải Nam là nhằm bảo vệ nguồn cá mà thôi. Đây cũng là lý do mà Trung Quốc đưa ra khi áp dụng lệnh cấm đánh bắt cá trên biển Đông  trong mùa hè kể từ năm 1999 đến nay, bất chấp các phản đối từ phía Việt Nam và Philippines.

Học giả Đinh Kim Phúc không loại trừ khả năng đây là một biện pháp thăm dò khác của Trung Quốc với Mỹ, nhất là sau khi Ngoại trưởng Hoa Kỳ, ông Jonh Kerry, trong chuyến thăm tới Đông Nam Á vào cuối năm ngoái đã cam kết viện trợ 32 triệu 500 ngàn đô la để giúp các nước Việt Nam, Philippines gia tăng khả năng bảo vệ lãnh hải của mình.