Các bức họa trên đá sa thạch của Hẻm núi Sego (Sego Canyon) là một vườn nghệ thuật điêu khắc đá lộ thiên đặc sắc, các hình họa được vẽ và tạc bởi người Mỹ bản địa trong khoảng thời gian 8000 năm trước. Nét độc đáo của chúng được tạo nên bởi hơn 80 hình ảnh ấn tượng đầy ám ảnh có kích thước như thật với đôi mắt hõm sâu, đôi khi không có mắt và thường xuyên thiếu tay chân. Một vài người cho rằng những hình ảnh bí ẩn này là bằng chứng về những chuyến thăm viếng của người ngoài hành tinh vào thời cổ đại, trong khi đó các học giả lại khăng khăng rằng những hình tượng lạ lùng này miêu tả các cảnh tượng mà những Shaman (hay còn gọi là pháp sư) nhìn thấy được khi đang trong trạng thái như hôn mê.

Bằng chứng về sự cư trú của con người tại Hẻm núi Sego được xác định là vào Thời Cổ đại (Archaic Period –  6,000 – 100 TCN). Nhưng về sau, bộ lạc Anasazi, Fremont, và Ute cũng lưu lại bằng chứng về sự hiện diện của mình tại khu vực này, họ vẽ và khắc những hình ảnh tâm linh thuộc về tín ngưỡng, biểu tượng thị tộc, cùng các sự kiện lên trên đá.

Nghệ thuật trên đá (rock art) của Hẻm núi Sego có thể được mô tả  theo những phong cách khác nhau và theo những khoảng thời gian khác nhau. Nghệ thuật cổ xưa nhất thuộc về Thời Cổ đại từ khoảng năm 6000 đến 2000 năm TCN. Một vài trong số những ví dụ tiêu biểu nhất của nghệ thuật trên đá ở vùng Tây Nam được coi là thành tựu của người Cổ đại. Họ là những người du mục, chuyên săn bắt động vật lớn nhỏ, thu nhặt và chế biến thực vật hoang dại. Họ không xây dựng kiểu kiến trúc nhà ở định cư lâu dài, mà sống trong hang động và trong những cái chòi nhỏ dựng bằng cây bụi ở ngoài trời.

Thuộc về Thời Cổ đại, tính từ 4000 năm trước đây, chúng ta được chiêm ngưỡng nghệ thuật trên đá theo Canyon Barrier Style (tạm dịch: Phong cách Hẻm núi Chắn ngang), một phong cách nghệ thuật độc đáo xuất hiện phần lớn ở tiểu bang Utah, tập trung chủ yếu nhất trong tại khu vực bên trong và quanh San Rafael Swell và Công viên Quốc gia Canyonlands, nhưng cũng xuất hiện rải rác trên diện rộng chiếm phần lớn tiểu bang và miền Tây Colorado. Canyon Barrier Style gần như là lối tượng hình (pictograph, được vẽ) nhưng cũng có một số mẫu khắc đá (petroglyph, được đục đẽo) theo phong cách này.

Nghệ thuật trên đá Barrier Canyon Style còn được đặc trưng bởi những hình dạng giống con người (thuyết hình người), một số thì cao khoảng gần 3 mét. Một số hình dạng xác định có vẻ ngoài khiếm khuyết hoặc không có mắt, thường mất tay chân và cơ thể luôn theo trục thẳng đứng. Có khi những hình người này được gắn thêm an-ten, khuyên tai, hoặc cầm trong tay những con rắn. Những hình ảnh trông giống ma quỷ là một vài trong số những hình ảnh kì dị nhất của nghệ thuật trên đá trong khu vực này. Một trong những hình ảnh nổi tiếng nhất được biết đến với cái tên Người đàn ông mộ đạo Barrier Canyon (Barrier Canyon Holy Man) dường như đang mô tả một số kiểu hình tượng tâm linh to lớn hơn và quan trọng hơn so với các hình tượng khác xung quanh người đàn ông này.

Bộ tranh kì lạ khác là Buckhorn Wash Angels (tạm dịch: Những thiên thần tẩy tịnh của Buckhorn) hoặc “Những thiên thần mưa” (xem ảnh bên trên), mô tả nhiều nhân vật xuất hiện với đôi cánh hay những tia năng lượng phóng ra từ họ, mặc dù ý nghĩa thực sự của những hình ảnh này còn đang bỏ ngõ và chờ được làm sáng tỏ.

Bắt đầu vào khoảng những năm 600 SCN kéo dài cho đến 1250 SCN, văn hóa Fremont phát triển thịnh vượng trên vùng đất này, và nền văn hóa này đã thêm lên mặt đá những nét đặc trưng của mình.  Chúng thuộc về văn hóa khảo cổ tiền Columbia (pre-Columbian, thời kì trước khi người châu Âu khám phá ra châu Mỹ) vốn được đặt tên theo dòng sông Fremont ở Utah, là nơi đầu tiên được phát hiện ra. Văn hóa Fremont kề sát và gần cùng thời nhưng lại khác biệt rõ ràng so với văn hóa Anasazi. Họ là những nông dân thời vụ sống trong những trang trại bán định cư thưa thớt và trong những ngôi làng nhỏ, là những người không bao giờ hoàn toàn từ bỏ phương thức săn bắt truyền thống và tập trung vào những vụ canh tác trọn thời gian chứa nhiều rủi ro. Họ chế tạo ra đồ gốm, xây dựng nhà cửa, kho chứa thực phẩm và trồng ngô. Các hình họa điêu khắc của họ cũng miêu tả những hình tượng kì dị và đặc trưng bởi đường nét góc cạnh, đầu vuông hoặc chữ nhật còn cơ thể thì hình tam giác.

Nghệ thuật khắc đá của nền văn hóa Fremont ở  Hẻm núi Sego (Shutterstock*)

Bắt đầu từ năm 1300 SCN kéo dài đến năm 1880 SCN, người Ute đến định cư tại Hẻm núi Sego và khắc lên mặt đá phong cách của riêng mình. Trước khi người Mê-xi-cô đến định cư thì bộ lạc Ute chiếm giữ những vùng đất quan trọng mà hiện nay là  miền Đông Utah và miền Tây Colorado, cùng với một phần của New Mexico và Wyoming. Người Ute không bao giờ là một nhóm thống nhất trong các thời kì lịch sử, thay vào đó, dân tộc này bao gồm nhiều nhóm sống du mục và duy trì mối liên hệ gần gũi với các nhóm khác ở  lân cận. Nghệ thuật trên đá Ute trong lịch sử được nhận diện và xác định niên đại nhờ vào những hình ảnh ngựa và người cưỡi. Ngựa xuất hiện tại Bắc Mỹ do người Tây Ban Nha vào thế kỷ 16. Những hình vẽ và các yếu tố khác được vẽ bằng màu đỏ và trắng trên những bản rộng có thể kể tên như bò rừng trắng, hình người mặc xà cạp, vài hình người rất lớn, một số vòng tròn lớn được cho là tấm chắn. Người Ute sống tự do tại vùng Tây Colorado và Đông Utah cho đến tận năm 1880, họ bị buộc phải khu trú lại.

Người ngoài hành tinh hay ảo ảnh tâm linh?

Những người ủng hộ thuyết phi hành gia thời cổ đại cho rằng những hình tượng lạ lùng trong nghệ thuật trên đá Barrier Canyon mô tả người ngoài hành tinh đã từng viếng thăm Trái Đất. Họ chỉ ra rằng các hình tượng với đôi mắt lớn hõm sâu cùng cái đầu hình tam giác là bằng chứng chứng minh hình vẽ đó không phải con gười. Tuy nhiên, những người khác như nhà nghiên cứu Polly Schaafsma (1999) cho rằng chúng mô tả nghệ thuật của giáo phái Shaman liên quan đến các hoạt động nghi lễ của người Cổ đại. Bà Schaafsma cũng chỉ ra các dữ kiện như có thể thường xuyên thấy “hình ảnh thần thánh” đang cầm những thứ giống hình con rắn, và thân người của họ đôi khi kết hợp với nước hay biểu tượng ban phát sự sống. Kiểu chủ đề xuyên suốt về hình người và động vật có liên hệ với nhau này được xem là bằng chứng cho sự tồn tại của truyền thống Shaman giáo, ít nhất là trong một thời kì nhất định, trong số những người Cổ đại phương Tây. Vậy thì lý giải thế nào về những hình tượng dị thường khác như những con mắt kì lạ, cơ thể không chân và những thứ như những đôi cánh?

Theo Bà Schaafsma, các pháp sư Shamen, với sự hiệp trợ của rất nhiều thần linh, được cho rằng có khả năng du hành đến thiên đường và địa ngục nhắm kết nối với những ‘đấng ban phát quyền năng’. Ảo giác và trải nghiệm hư ảo là đặc trưng cho trạng thái “xuất thần” của pháp sư Shaman, thường được kích thích bằng việc sử dụng các chất kích thích gây ảo giác.

“Với sự trợ giúp của các phụ tá thần linh, các vị thần giám hộ và các sinh mệnh thần thánh hoặc bán thần, người du hành vào thế giới khác sẽ liên lạc được với tổ tiên và những năng lực siêu nhiên để cầu xin chữa lành bệnh, vụ mùa bội thu, việc săn bắt thành công, những trận chiến kỳ tích và kiểm soát thời tiết,” bà viết trong một bài báo về tính hình tượng của nghệ thuật trên đá Barrier Canyon.

Nhìn chung, các pháp sư Shaman đã truyền đạt những trải nghiệm siêu thường của họ thông qua nghệ thuật. Hình vẽ và tranh khắc của Hẻm núi Sega có nằm trong trường hợp này hay không? Không ai thật sự chắc chắn rằng những hình tượng này miêu tả về điều gì và tại sao chúng được vẽ ra. Những hình ảnh như những vị thần ấn tượng và đầy ám ảnh khắc lên trên đá của Hẻm núi Sego vẫn mãi là một điều bí ẩn và ý nghĩa đằng sau nó có lẽ là câu hỏi không có hồi đáp.

Bài viết được đăng trên ancient-origins.net. Xem thêm hình ảnh gốc tại đây.

Nguồn Việt Đại Kỷ Nguyên