Từ đường là nơi thờ cúng tổ tiên trong một dòng họ. Việc xây dựng từ đường họ không được pháp luật qui định hay bắt buộc, nhưng nó lại trở thành luật bất thành văn đối với mỗi làng xã, mỗi dòng tộc. Dòng họ càng lớn xây từ đường càng to, người nhiều tiền, xây càng hoành tráng. Tiền thiết kế từ đường họ được “bổ theo suất đinh” đầu người, tùy theo nam, nữ, trưởng thứ trong gia tộc. Người nhiều tiền cười, người nghèo khó khóc và bi kịch từ đường họ đã diễn ra.
Quê tôi, một xã nghèo ở vùng ven biển. Người dân quanh năm bán mặt cho đất bán lưng cho trời, sống chết nhờ cậy vào cây cói. Mấy năm gần đây, kinh tế phát triển, người ta đua nhau xây từ đường họ. Những bãi tha ma trước kia nhìn ngút tầm mắt, thì nay bị chặn đứng án ngữ bởi những từ đường, lăng tẩm san sát mọc lên. Muốn vào thắp hương cho người đã khuất phải coi sơ đồ, và luồn lách như giữa phố đông người. Bãi tha ma hết đất, họ xây từ đường ngay trong vườn trưởng họ cho… oách. Vì cho rằng “Tổ thiêng tổ ở trong nhà, tổ dại mới ra tha ma giữa đồng”. Vậy là những cánh đồng, bãi trồng lạc, trồng ngô, trồng mía được nhổ lên. Những cây lưu niên ăn trái từ hơn chục tuổi đến trăm tuổi cũng bị bật gốc. Cả làng đua nhau xây lăng miếu, từ đường, khắp thiên hạ đâu cũng xôn xao bàn tán chuyện đóng tiền xây từ đường theo “bổ đinh đầu người”.
Qua ba ngày đêm đèn chiếu, họ đã lên một kế hoạch xây. Số tiền xây thiet ke tu duong ho lên đến trên một tỷ đồng, đây quả là không nhỏ so với những người thuần nông ở làng quê nghèo khó. Ông V. phân bổ: “Trưởng họ (đời thứ nhất) đóng 20 triệu đồng, các chú, các bác đời thứ hai đóng 15 triệu đồng, các chú, bác đời thứ ba đóng 10 triệu đồng. Mỗi cháu trai gọi là ông (tức là gọi người được thờ là ông) đóng 5 triệu đồng, gọi là “Cụ” đóng 3 triệu đồng, gọi là “Kỵ” đóng 2 triệu đồng. Trong một gia đình có nhiều con trai thì cứ theo đầu người mà đóng. Những thành viên trong họ đời thứ hai, nếu đẻ con trai kể từ khi xây thiết kế từ đường họ, thì mỗi đứa con khi sinh ra cũng phải “nộp đinh” 2 triệu đồng/người, thu trong hai năm. Đối với con gái đi lấy chồng (xuất giá tòng phu) thì tùy tâm không ép. Riêng những người đi làm ăn xa nhiều tiền, “ngoài suất đinh” 40 triệu đồng, còn phải đóng thêm “tiền để hương khói ngày giỗ, Tết”. Ngoài ra, ai có lòng hảo tâm đóng thêm, trưởng họ cảm ơn và xin nhận”. “Quyết định” của trưởng họ được thông qua và biểu quyết in thành văn bản, gửi cho các bác, chú, anh em trong họ.
Toàn dân ta đang tích cực xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư, bài trừ tệ ăn chơi đua đòi, giảm bớt hủ tục trong cưới hỏi, ma chay, giỗ chạp; chống lãng phí trong xây dựng miếu lăng, nhà thờ họ… Việc xây dựng thiết kế từ đường họ chưa có sự qui định cụ thể của pháp luật, song xây như thế nào cho “hợp túi tiền”, giản dị, tiết kiệm, trang trọng mà thiêng liêng là việc dòng họ đó phải cân nhắc. Làm sao, mỗi lần con cháu trong dòng họ đến lễ cúng đều thoải mái tâm tư, coi từ đường họ thực sự là nơi tụ họp, đoàn kết, nghĩa tình, tôn kính đó là việc nên làm.

Xem thêm thông tin về những mẫu từ đường đẹp tại kientrucac.com.vn