Tranh cãi đã nổ ra bên cạnh những tiếng xì xèo và những cái lắc đầu ái ngại khi ông Võ Văn Quyền, vụ trưởng Vụ thị trường trong nước nói trước đông đảo báo giới “Samsung là hàng Việt Nam.”
Samsung là một trong những doanh nghiệp có vốn lớn nhất tại Việt Nam. Ảnh Androidheadlines
Ông Quyền nói trong khuôn khổ chương trình nhận diện hàng Việt ngày 23/9. Cơ sở để ông Quyền lấy làm dẫn chứng là do Samsung có những đóng góp quan trọng phát triển kinh tế Việt Nam nên được coi là hàng Việt Nam. Phát biểu của ông Quyền đã thổi bùng lên những tranh cãi, nhiều người nói rằng họ bị “giật mình” nhưng sự thực thì hơn thế, từ ngữ đúng trong trường hợp này phải là “sửng sốt”.
Sửng sốt bởi theo lí lẽ này thì không chỉ Samsung mà cả Honda, Yamaha, Toyota, Coca Cola, Intel, Pepsico… cũng là hàng Việt Nam?
Sửng sốt còn bởi không biết khi tự nhận Samsung là hàng Việt Nam, ông vụ trưởng Vụ thị trường có nghĩ đến cảm xúc của đa số người Việt. Liệu có bao nhiêu phần trăm người Việt cảm thấy sung sướng, bao nhiêu thấy chạnh lòng? Samsung là thương hiệu Hàn Quốc, điều ấy mãi mãi không thể thay đổi. Người Hàn Quốc tự hào về Samsung như người Nhật tự hào về Honda, Sony… Chỉ khi nào chúng ta tự mình tạo ra sản phẩm, làm chủ công nghệ và tham gia vào chuỗi giá trị toàn cầu khi ấy niềm tự hào về hàng Việt mới không mang màu chua xót.
Một trong những tiêu chí quan trong nhất để xác định sản phẩm “hàng Việt Nam” là nó được sản xuất tại Việt Nam, do người Việt làm chủ và cốt lõi nhất phải nắm được công nghệ, chứ không phải là “gia công, lắp ráp.” Nếu cứ mặc định hàng FDI sản xuất trong nước là hàng Việt thì đến bao giờ chúng ta mới làm chủ được công nghệ, đến bao giờ kinh tế nội địa mới thực sự phát triển. Trong chuỗi giá trị toàn cầu, người Việt sẽ được nhắc đến như thế nào? Những chiếc Iphone dù được sản xuất tại Trung Quốc song niềm tự hào vẫn thuộc về người Mỹ!
Tự nhận Samsung là hàng Việt Nam cũng là vô ích bởi lẽ Samsung không bao giờ là “hàng Việt” chỉ sau một lời tuyên bố có phần vội vã. Mặc dù đóng góp về thuế và việc làm Samsung mang lại là vô cùng lớn. Nhưng cần tự hỏi, vì sao Samsung đến Việt Nam? Giống như các công ty, tập đoàn đa quốc gia khác, Samsung chọn xây dựng nhà máy trên đất của Việt Nam phần lớn là nhờ vào chính sách ưu đãi và nhân công giá rẻ.
Đây cùng là miếng mồi ngon mà nền kinh tế thứ hai thế giới hiện nay, Trung Quốc, sử dụng để “câu” doanh nghiệp FDI 30 năm trước. Trung Quốc đã thành công, họ trở thành công xưởng thế giới, doanh nghiệp FDI đóng góp nguồn thuế khổng lồ cho “mẫu quốc” và nhiều triệu việc làm đã tạo cơ hổi đổi đời cho người lao động Trung Quốc.
Tuy nhiên, thời điểm hiện tại, khi giá trị công xưởng đang bão hòa, Trung Quốc đã có thể tự mình làm chủ công nghệ, họ bắt đầu siết lại ưu đãi trong chính sách với các doanh nghiệp FDI. Miếng mồi “sách ưu đãi và nhân công giá rẻ” đã chén hết, các doanh nghiệp FDI lại tiếp tục đi tìm miền đất hứa khác.
Lợi ích lâu dài cũng cần được cân nhắc khi coi “Samsung là hàng Việt Nam” bởi những đóng góp cho nền kinh tế Việt Nam qua thuế và việc làm chỉ là món ăn xổi khi mà các ưu đãi về chính sách thuế, đất đai và lượng nhân công giá rẻ mà chúng ta bỏ ra rất nhiều song cái nhận lại là chuyển giao công nghệ thì hầu như bằng 0. Nếu coi đây là một thương vụ trao đổi lợi ích đầu tư thì rõ ràng phần thiệt thòi sẽ thuộc về chúng ta.
Không chỉ mang lại những “rủi ro” về đạo đức, tuyên bố “Samsung là hàng Việt Nam” dễ khiến dư luận hiểu nhầm bởi nhiều năm nay, để cổ vũ doanh nghiệp nội địa, cuộc vận động người Việt dùng hàng Việt đang được dấy lên và kích nổ hết cỡ. Lòng yêu nước luôn tồn tại vô điều kiện trong mỗi người dân Việt Nam, dù bình lặng hay sục sôi. Nhưng lòng yêu nước cũng cần được “chi tiêu” đúng lúc và tiết kiệm. Ai cũng thấy, dù là hàng Việt Nam trăm phần trăm nhưng những ngày qua, dư luận đã giận dữ trước việc cổ động uống bia Sài Gòn “quá lố”!
Khó biết Samsung nghĩ gì khi được coi là hàng Việt, nhưng có lẽ về mặt lợi ích, họ chưa hẳn đã vui. So với các doanh nghiệp trong nước, Samsung đang được hưởng các mức ưu đãi tối đa như miễn, giảm các loại thuế, phí.
Phát triển kinh tế là mục tiêu bắt buộc nếu chúng ta muốn tồn tại song, không thể bằng mọi giá nhất là trong sự ưu đãi tài nguyên. Đã có nhiều nghi ngại, phải chăng chúng ta quá nuông chiều các doanh nghiệp FDI? Ai cũng hiểu, doanh nghiệp FDI không bao giờ ăn đời ở kiếp với “mẫu quốc”. Sự chuyển dịch dòng vốn từ Hàn Quốc và Trung Quốc sang Việt Nam những năm qua là biểu hiện thấy rõ.