Ẩn mình sau phố Tràng Tiền (Hà Nội) náo nhiệt là căn nhà của lương y, nhà thư pháp Nguyễn Văn Bách. Cụ Bách đã truyền nghề thuốc cho con trai là lương y Nguyễn Kỷ Thiên và nay chỉ viết chữ, đàm đạo chữ nghĩa với bằng hữu hoặc giảng giải cho lớp hậu sinh.

Ông Thiên đang bốc thuốc. Ảnh: Trần Hải

Trong số nhiều người đến nhà cụ Bách, bệnh nhân Trần Thị Hồng (đến từ Hà Tĩnh) bị đau lưng nặng, rất khó khăn mới có thể đứng lên hoặc ngồi xuống. Các bác sĩ Bệnh viện Bạch Mai kết luận, bà Hồng bị vôi hóa cột sống, chỉ có thể tiêm giảm đau chứ không thể chữa khỏi.

Lương y Nguyễn Kỷ Thiên đã cẩn thận bắt mạch và trầm ngâm một lúc rồi ghi ra giấy đơn thuốc Bắc.”Lưu ý, uống thang đầu tiên sẽ rất đau. Sau một thời gian, triệu chứng đau giảm dần, cho đến khi mất hẳn là khỏi. Do đó, khi uống thuốc, thấy đau thì đừng sợ”, lương y Thiên dặn.

Đêm của ngày đầu tiên uống thuốc, bà Hồng không thể chợp mắt vì xương khớp đau nhừ, không thể ngồi dậy hay đứng lên mà chỉ nằm. Ngày hôm sau, rồi ngày hôm sau nữa… cho đến khi uống hết thang thuốc thứ 10 thì sự đau đớn, khó chịu thường ngày biến mất.

“Không thể tin là tôi có thể hết đau lưng – chứng bệnh đã hành hạ tôi trong nhiều năm qua. Giờ tôi có thể đi lại, thậm chí chạy, tập thể dục bình thường”, bà Hồng vui vẻ nói.

Cuốn sổ của lương y Nguyễn Kỷ Thiên càng ngày càng dày lên, trong đó ghi rõ tên, tuổi, địa chỉ, bệnh trạng và đơn thuốc của từng người.

“Đông Tây cơ bản giống nhau”

Cụ Nguyễn Văn Bách là một trong những thành viên tham gia sáng lập Viện Đông y năm 1959.

Cụ cùng 26 vị túc nho duyệt bộ “Hải thượng y tông tâm lĩnh”, trong đó, cụ là người chịu trách nhiệm bản thảo cuối cùng.

Nói về bài thuốc của mình, lương y Thiên khiêm tốn: Có gì đâu, đông y và Tây y cơ bản giống nhau. Nếu gai cột sống, đông y quan niệm, khí huyết lưu thông không tốt, Tây y cũng cho rằng, do máu lưu thông không tốt nên mới gây đau. Phương pháp điều trị, nhiều loại thuốc Tây y chiết xuất từ thảo mộc, còn đông y thì dùng các loại cỏ cây sắc lên uống…

Theo lương y Thiên, đau lưng cũng như nhiều bệnh khác, đông y chia ra 3 loại: hàn (lạnh), nhiệt (nóng), trung tính. Việc xác định một người thuộc thể nào các thầy thuốc sử dụng: vọng, văn (nghe), vấn (hỏi), thiết (bắt mạch).

Ngày nay, với sự hỗ trợ của các phương tiện y khoa, các lương y có thể sử dụng kết quả chụp, chiếu, siêu âm… để chẩn đoán bệnh một cách chính xác.

“Với bệnh vôi hóa cột sống, đông y có thể làm giảm đau, làm chậm hoặc dừng quá trình thoái hóa. Chứ muốn chữa khỏi như mới thì không có đâu”, lương y Thiên nói. Ở nước ta, độ ẩm cao nên dễ bị phong thấp. Do đó, nếu người giữ ẩm nhiều quá thì phải trừ thấp, hoạt huyết, người gầy yếu thì thêm các vị bồi bổ cơ thể.

Nếu như các loại thuốc giảm đau trong Tây y rất có hại cho dạ dày, thì cách giảm đau của đông y dựa trên một nguyên lý khác. Khi cắt thuốc, tùy theo loại bệnh, thể trạng bệnh nhân mà thầy thuốc sẽ gia giảm các vị quân (chính), thần (phụ), tá (phụ trợ), sứ (môi giới, dẫn dắt). Và như vậy, thuốc sẽ được dẫn vào kinh mạch, cân bằng và giảm bớt tác dụng phụ.

Nhà thư pháp sáng lập Viện Đông y

Theo lương y Thiên, bệnh đau lưng, vôi hóa cột sống chỉ là bệnh… đơn giản. “Nhiều bệnh khó chữa, người thầy thuốc phải theo dõi kỹ. Với những trường hợp như vậy, khi thấy tiến triển của bệnh, bệnh nhân mới thật sự… sướng”, lương y Thiên quả quyết.
Lương y

Nhà thư pháp Nguyễn Văn Bách nay chỉ viết chữ và đàm đạo về chữ nghĩa với bằng hữu và lớp hậu sinh.

Lương y Nguyễn Kỷ Thiên nói là “đơn giản” bởi ông vốn sinh ra trong một gia đình nhiều đời làm thuốc. Ông nội ông, cụ đồ Nguyễn Văn Nghiễn là người làm thuốc, dạy chữ Hán ở Hải Dương. Bố ông, cụ Nguyễn Văn Bách cũng là thầy thuốc, nhà thư pháp nổi tiếng ở Hà Nội.

Cụ Bách cũng là một trong những thành viên tham gia sáng lập Viện Đông y từ năm 1959. Cụ cùng 26 vị túc nho khác dịch duyệt bộ “Hải Thượng y tông tâm lĩnh”, trong đó, cụ là người chịu trách nhiệm bản thảo lần cuối.

Lương y Thiên nói không nhớ lần đầu tiên tiếp xúc với thuốc từ khi nào. Chỉ nhớ, từ bé đã giúp cha bốc thuốc, trị bệnh cứu người. Khi lớn lên, ông theo học 3 năm ở trường trung cấp đông y Hà Nội. Tiếp sau đó, ông học tiếp 3 năm nữa ở Trường đông y Tuệ Tĩnh.