Dạng 1 : phản ứng oxi hóa – khử thông thường ( có thể có axit, kiềm hay nước tham gia phản ứng là chất môI trường)

Cân bằng các phản ứng oxi hóa – khử sau đây theo phương pháp thăng bằng electron. Hãy cho biết vai trò chất phản ứng là chất khử, chất oxi hóa hay chất môi trường ? giải thích.

1. NH₃   +  O₂   ——-> NO  +  H₂O

2. Mg + HNO₃  ——> Mg(NO₃)₂  +  NH₄NO₃  + H₂O

3. Zn  +  H₂SO₄  —–> ZnSO₄  +  H₂S  +  H₂O

4.  MnO₂  + HCl     ®   MnCl₂ + Cl₂­  + H₂O

5.  KMnO₄ + HCl   ®   KCl + MnCl₂ + Cl₂­  + H₂O

6.  KMnO₄ + FeSO₄ + H₂SO₄    ®   Fe₂(SO₄)₃  + MnSO₄ + K₂SO₄ + H₂O

7.  KMnO₄ + K₂SO₃+ H₂O        ®   K₂SO₄ + MnO₂ + KOH

8.  FeO +  HNO₃   ®   Fe(NO₃)₃+N₂O­+H₂O

Dạng 2 : phản ứng oxi hóa – khử nội phân tử

Cân bằng các phản ứng oxi hóa – khử sau đây theo phương pháp thăng bằng electron. Hãy chỉ ra nguyên tố là chất khử, chất oxi hóa

1. KClO₃   ——>  KCl   +  O₂

2. AgNO₃  ——> Ag  + NO₂  + O₂

3. Cu(NO₃)₂  ——-> CuO   + NO₂  + O₂

4. HNO₃ ——-> NO₂  +  O₂   + H₂O

5. KMnO₄  ——> K₂MnO₄  +  O₂  +  MnO₂

Dạng 3 : phản ứng tự oxi hóa – khử

1. Cl₂  +  KOH   ——-> KCl  + KClO₃  +  H₂O

2. S + NaOH  ——> Na₂S  + Na₂SO₃   + H₂O

3. NH₄NO₂  ——–> N₂  +  H₂O

4. I₂  +  H₂O  ——–> HI  + HIO₃

Dạng 4 : phản ứng  oxi hóa – khử  có số oxi hóa là phân số

1. Fe₃O₄  +  Al —–> Fe  +  Al₂O₃

2. Fe₃O₄   +  HNO₃  ——->  Fe(NO₃)₃   +  NO  + H₂O
3. CH₃ – C = CH  + KMnO₄  + KOH  —-> CH₃ – COOK  + K₂CO₃  + MnO₂ + H₂O
4. CH₃ – CH = CH₂ + KMnO₄ + H₂O —–>CH₃ – CH(OH) –CH₂(OH) + MnO₂ + KOH

5 .   Fe₃O₄  + HNO₃  ®  Fe(NO₃)₃  + NO­  + H₂O

 Thay sản phẩm khí NO­ lần lượt bằng NO₂, N₂O, N₂, NH₄NO₃ rồi cân bằng.

Dạng 5 : phản ứng  oxi hóa – khử  có nhiều chất khử

1. FeS₂  +  O₂   ——->  Fe₂O₃   +  SO₂

2. FeS  + KNO₃  —–> KNO₂   + Fe₂O₃   +  SO₃

3. FeS₂ + HNO₃    ®  Fe(NO₃)₃  + H₂SO₄ + NO₂­ + H₂O

4. FeS₂ + HNO₃ + HCl  ® FeCl₃ + H₂SO₄ + NO­ + H₂O

5. FeS + HNO₃  ®  Fe(NO₃)₃  + Fe₂(SO₄)₃ + NO­ + H₂O

6. As₂S₃  +  HNO₃  +  H₂O  —–> H₃AsO₄   + H₂SO₄  + NO

7. CrI₃  + Cl₂  + KOH —> K₂CrO₄  + KIO₄  + KCl  + H₂O

8. As₂S₃   +  KClO₃  + H₂O  —–> H₃AsO₄  + H₂SO₄  + KCl

9. Cu₂S  + HNO₃  —–> NO  + Cu(NO₃)₂  +  CuSO₄  +  H₂O

10. CuFeS₂  + Fe₂(SO₄)₃  + O₂  + H₂O  ——> CuSO₄  + FeSO₄  + H₂SO₄

11. CuFeS₂  + O₂  ——> Cu₂S  + SO₂   + Fe₂O₃

12. FeS  + H₂SO₄  —-> Fe₂(SO₄)₃  +  S  + SO₂  + H₂O

13. FeS  + H₂SO₄  —-> Fe₂(SO₄)₃   + SO₂  + H₂O

14. FeS₂  + H₂SO₄  —-> Fe₂(SO₄)₃   + SO₂  + H₂O

15. Cr₂S₃  + Mn(NO₃)₂  + K₂CO₃  —–> K₂CrO₄  + K₂SO₄  + K₂MnO₄  + NO  + CO₂

16. Cu₂S.FeS₂  + HNO₃  —–> Cu(NO₃)₂  +  Fe(NO₃)₃  + H₂SO₄  + NO + H₂O

Dạng 6 : phản ứng  oxi hóa – khử  có só oxi hóa tăng giảm ở nhiều mức

1. Al + HNO₃  ——->  Al(NO₃)₃  +  NO  +  N₂O   +  H₂O  ( V_NO  : V_N2O  =  3 :  1)

2. Al + HNO₃  ——->  Al(NO₃)₃  +  NO  +  N₂   +  H₂O  ( n_NO  : n_N2  =  3 :  2)

3. FeO  +  HNO₃  ——>  Fe(NO₃)₃  +  NO₂   + NO  +  H₂O

(Biết tỉ lệ số mol NO₂  :  NO  =  a : b )

4. FeO  +  HNO₃  ——>  N₂O  +  NO  + Fe(NO₃)₃  +  H₂O

5. Al + HNO₃  ——->  Al(NO₃)₃  +  NO  +  N₂O   +  H₂O

Dạng 7 : phản ứng  oxi hóa – khử  có hệ số bằng chữ

1.  M  + HNO₃  ®  M(NO₃)_n  + NO₂­ + H₂O  (Với M là kim loại hoá trị n)

Thay NO₂­ lần lượt bằng: NO, N₂O, N₂,  NH₄NO₃ rồi hoàn thành phản ứng.

2.   M  + H₂SO₄  ®   M₂(SO₄)_n  + SO₂­  + H₂O

3.  Fe_xO_y  + HNO₃  ®   Fe(NO₃)₃  + NO­ + H₂O

Thay NO­ lần lượt bằng NO₂, N₂O, N₂, NH₄NO₃ rồi hoàn thành phản ứng.

4.  Fe_xO_y + H₂SO₄  ®  Fe₂(SO₄)₃  +  SO₂­  + H₂O

5. FeO + HNO₃  ®  Fe(NO₃)₃  + N_xO_y­  + H₂O

6. M₂(CO₃)_n  +  HNO₃  ——> M(NO₃)_m  +  NO  + CO₂  +  H₂O

7. NaIO_x  +  SO₂  +  H₂O   —-> I₂  +  Na₂SO₄   +  H₂SO₄

8. Cu₂FeS_x  +  O₂  ——>  Cu₂O    + Fe₃O₄   +  SO₂

9.  Fe_xO_y + H₂SO₄  ®  Fe₂(SO₄)₃  +  SO₂­ +  S + H₂O

10. Fe_xO_y  + HNO₃  ®   Fe(NO₃)₃  + N_xO_y­ + H₂O

11. M  + HNO₃  ®   M(NO₃)_n  + N_xO_y­ + H₂O

Dạng 8 : phản ứng  oxi hóa – khử  có chất hữu cơ

1. C₆H₁₂O₆   +  H₂SO₄ đ ——->  SO₂   +  CO₂   +  H₂O

2. C₁₂H₂₂O₁₁  +  H₂SO₄  đ  ——-> SO₂ +  CO₂  +  H₂O

3.  CH₃- C  CH  + KMnO₄ + H₂SO₄ ——–> CO₂ +  K₂SO₄  + MnSO₄  + H₂O

4. K₂Cr₂O₇  + CH₃CH₂OH  +  HCl  ——-> CH₃-CHO  +  KCl +  CrCl₃  +  H₂O

5. HOOC – COOH  + KMnO₄ + H₂SO₄  ——> CO₂  +   K₂SO₄  +  MnSO₄   +  H₂O

Dạng 9 :  vận dụng việc cân bằngphản ứng  oxi hóa – khử  làm bài tập

Xác định tên kim loại

 

Bài 1 Hoà tan hoàn toàn 1,2 gam kim loại M vào dung dịch HNO₃ dư thu được 0,224 lít khí N₂ ở đktc (sản phẩm khử duy nhất). Xác định kim loại M.

Bài 2 Hoà tan hoàn toàn 14,04 gam kim loại R trong dung dịch HNO₃ loãng thấy thoát ra 4,48 lít hỗn hợp 3 khí NO, N₂­O, N₂ có tỷ lệ số mol lần lượt là 1: 2: 2. Kim loại R là

A. Zn               B. Fe               C. Mg              D. Al

Bài 3  Hoà tan vừa đủ một lượng hỗn hợp gồm kim loại M và oxit MO (M có hoá trị không dổi và MO không phải oxit lưỡng tính) trong 750ml HNO₃ 0,2M được dung dịch A và khí NO. Cho A tác dụng vừa đủ với 240ml dung dịch NaOH 0,5M thu được kết tủa, lọc kết tủa và nung  đến khối lượng không đổi được 2,4 gam chất rắn.

a.Xác định tên kim loại M.

b.Tính khối lượng mỗi chất trong hỗn hợp đầu và thể tích khí NO sinh ra ở 27,3⁰C và 1atm.

Bài 4 Cho 12,8 gam kim loại R tan hoàn toàn trong dung dịch HNO₃ thấy thoát ra 4,48 lít (đktc) hỗn hợp hai khí NO và NO₂ có tỉ khối đối với H₂ bằng 19. Xác định kim loại đó.

Bài 5 – CĐSP  TP HCM 2005 ( khối A )

Chia 9 gam hỗn hợp A gồm 2 kim loại Mg và Al làm 3 phần bằng nhau :

Phần 1 : hoà tan bằng dd H₂SO₄ loãng , dư thấy thoát ra 3,136 lít H₂ .

Phần 2 : cho tác dụng vừa đủ với dd HNO₃ loãng chỉ thu được V lít khí NO duy nhất và dd X (không chứa muối amoni )

a,Tính % khối lượng mỗi kim loại trong hỗn hợp A .

b,Tính V . Biết thể tích các khí đo ở đktc .

Bài 6-CĐSP Quảng Bình 2005 ( khối A )

Cho 7,22 gam hỗn hợp X gồm Fe và kim loại M có hoá trị không đổi . Chia hỗn hợp thành 2 phần bằng nhau : Phần thứ nhất hoà tan hết vào dd HCl dư thu được 2,128 lít H₂ .

Phần hoà tan hết vào dd HNO₃ dư thu được duy nhất 1,792 lít khí NO (các khí đo đktc ) .

a,Viết các ptpứ xảy ra .

b,Xác định kim loại M và % khối lượng mỗi kim loại trong hỗn hợp X .

Câu 7Khi tác dụng với dd HNO₃ 60 % (d = 1,365 g/ml ) , 12,8 gam một kim loại hoá trị hai tạo nên 8,96 lít khí màu nâu (đktc) . Hãy xác định tên kim loại hoá trị hai đó và số ml dd HNO₃ đã tác dụng .

Câu 8 Khi tan trong axit nitric , 6,4 gam một kim loại chưa biết tạo nên muối của kim loại hoá trị hai và 4,48 (đktc) lít khí chứa 30,43 % N và 69,57% O .Tỉ khối của khí đó với hiđro là 23 . xác định tên kim loại đó

Câu 9 Hoà tan hoàn toàn 1,2 gam kim loại X vào dd HNO₃ dư thu được 0,224 lít khí nitơ ở đktc

Xác định tên kim loại đó .

Câu 10 Hoà tan hoàn toàn 16,2 gam bột kim loại hoá trị (III) vào 5 lít dd HNO₃ 0,5 M (d=1,25g/ml). Sau khi pứ kết thúc thu được 2,8 lít hỗn hợp NO, N₂ (ở O⁰C , 2 atm ). Trộn hỗn hợp khí trên với lượng oxi vừa đủ, sau pứ thấy thể tích khí thu được chỉ bằng 5/6 tổng thể tích hỗn hợp khí ban đầu và thể tích oxi mới cho vào .

a,Tìm khối lượng nguyên tử và gọi tên  kim loại

b,Tính nồng độ % của dd HNO₃ sau pứ .

Câu 11 Hoà tan 19,2 gam kim loại M trong H₂SO₄ đặc dư thu được khí SO₂ . Cho khí này hấp thụ hoàn toàn trong 1 lít dd NaOH 0,7 M , sau pứ đem cô cạn dd thu được  41,8 gam chất rắn .

1,Xác định tên kim loại M .

2,Trộn 19,2 gam kim loại M với m gam hỗn hợp CuCO₃ và FeCO₃ rồi hoà tan trong 1 lít dd HNO₃ 3 M thu được dd A và 15,68 lít hỗn hợp khí gồm NO , CO₂ . Hỗn hợp khí này có tỉ khối so với H₂ là 19

DẠNG 1: PHẢN ỨNG OXI HÓA KHỬ ĐƠN GIẢN

Bài 1:

a.  P + KClO₃ P₂O₅  +  KCl

b.  Cl₂   +    H₂S     +   H₂O           HCl    +    H₂SO₄

c.  Fe₃O₄  +  H₂    Fe  +  H₂O

d.  NaClO₂  +  Cl₂   NaCl  +  ClO₂

e.  Mg  +  HNO₃    NO  +  Mg(NO₃)₂  +  H₂O

g.  Zn   +   HNO₃    Zn(NO₃)₂    +   NH₄NO₃  +  H₂O

h. Al  +  H₂SO₄     Al(SO₄)₃  +   S  +  H₂O

i.  KMnO₄  +   H₂C₂O₄    +  H₂SO₄    K₂SO₄   +  MnSO₄  +  CO₂  +  H₂O

k.  K₂Cr₂O₇   +   HCl    KCl  +   CrCl₃  +  Cl₂  +  H₂O

m.  K₂SO₃  +  KMnO₄  +  KHSO₄    K₂SO₄  +  MnSO₄  +  H₂O

n.  Al    +   NaNO₃     +  NaOH + H₂O      NaAlO₂      +   NH₃

p.

 

DẠNG 2: PHẢN ỨNG TỰ  OXI HÓA – KHỬ

Bài 2:

a.  S  +  KOH     K₂SO₄   +   K₂S   +  H₂O

b.  KMnO₄      K₂MnO₄   +   MnO₂  +  O₂

c.   Na₂O₂     Na₂O   +  O₂

d.  KBrO₃     KBr   +   KBrO₄

 

DẠNG 3: PHẢN ỨNG OXI HÓA – KHỬ PHỨC TẠP

Bài 3:

a.  FeS₂    +   O₂     Fe₂O₃   +   SO₂

b.   FeS    +  HNO₃      Fe(NO₃)₃  +  NO  +  H₂O + H₂SO₄

c.   Fe(CrO₂)₂  +  Na₂CO₃    Na₂CrO₄  +  Fe₂O₃  +  CO₂ (xem lại)

d.   As₂S₃    +   KClO₃        H₃AsO₄   +   H₂SO₄ +  KCl

e.   CuFeS₂  +   Fe₂(SO₄)₃  +  O₂  +  H₂O      CuSO₄   +   FeSO₄  +  H₂SO₄

g.   CrI₃   +   KOH  +  Cl₂     K₂CrO₄   +   KIO₄  +  KCl   +  H₂O

h.   FeI₂   +   H₂SO₄      Fe₂(SO₄)₃   +   SO₂  +  I₂  + H₂O

 

DẠNG 4: PHẢN ỨNG OXI HÓA – KHỬ CÓ HỆ SỐ BẰNG CHỮ

Bài 4 

a. (5x-2y) FeO   + (16x-6y) HNO₃    (5x-2y)Fe(NO₃)₃   +   N_xO_y  +  (8x-3y)H₂O

b.  Fe   +   HNO₃      Fe(NO₃)₃   +   N_xO_y  +  H₂O

c.  (5x-2y)M  +  n(6x-2y) HNO₃     (5x-2y) M(NO₃)_n   +  n N_xO_y  + n(3x-y) H₂O

d.  Fe₂O₃   +  Al     Fe_xO_y  +  Al₂O₃

e.  Fe_mO_n  +  HNO₃     Fe(NO₃)₃  +  NO  +  H₂O

g.  FeS₂    +  HNO₃      Fe(NO₃)₃  +  N₂O_x  +  H₂O + H₂SO₄

 

DẠNG 5: XÁC ĐỊNH CHẤT TẠO THÀNH SAU PHẢN ỨNG

Bài 5

a.  H₂SO₃   +  Br₂   +  H₂O     H₂SO₄  +  . . .

b.  KI   +  MnO₂    +  H₂SO₄    I₂  +   . . .

c.  SO₂  +   KMnO₄   +   H₂O      K₂SO₄  + . . .

d.  NO  +   H₂SO₄    +   K₂Cr₂O₇    HNO₃  +  . . .

e.  FeSO₄  +  K₂Cr₂O₇  +  H₂SO₄    . . .

g. KMnO₄  +  HCl    . . .

h.  KMnO₄  +   H₂C₂O₄  +  H₂SO₄    CO₂    +. . .

GIỚI THIỆU MỘT SỐ BÀI THI ĐẠI HỌC

Bài 1: (ĐH Đà Nẵng – 1997)

   Hoàn thành phản ứng oxi hóa – khử sau.

a.   KI  +  KClO₃  +   H₂SO₄   K₂SO₄  +  I₂   +  KCl  +  H₂O

b.  Cu₂S    +   HNO₃    Cu(NO­₃)₂  +   H₂SO₄  +  NO  +   H₂O

Bài 2:  ( ĐH An Ninh – 2001)

Cân bằng phản ứng oxi hóa – khử sau bằng phương pháp thăng bằng electron, XĐ chất khử, chất oxi hóa, quá trình khử, quá trình oxi hóa.

a. CH₃ - CH₂ - OH  +  KMnO₄  +  H₂SO₄   CH₃ – COOK  +  K₂SO₄  +  MnSO₄  +  H₂O

b. Mg  +  HNO₃    Mg(NO₃)₂  +    NH₄NO₃  +  H₂O

Bài 3: (ĐH GTVT 2001)

Cân bằng phản ứng oxi hóa – khử sau bằng phương pháp thăng bằng electron, XĐ chất khử, chất oxi hóa, quá trình khử, quá trình oxi hóa.

a  Fe_xO_y  +  HNO₃      Fe(NO₃)₃   +   NO  +  H₂O

b. M  +    HNO₃      M(NO₃)_n   +   N₂O  +  H₂O  (M là một kim loại)

Bài 4: (ĐH Quốc Gia HN – 2001)

1.  Cân bằng phản ứng oxi hóa – khử sau bằng phương pháp thăng bằng electron.

a.  Al  +   HNO₃      Al(NO₃)₃   +   N₂O  +  H₂O

b.  KMnO₄  +  FeCl₂  +  H₂SO₄   Fe₂(SO₄)₃  +  Cl₂  +  MnSO₄  +  K₂SO₄  +  H₂O

c.  M  +  HNO₃      M(NO₃)_a   +   N_xO_y  +  H₂O  (M là một kim loại)

2. Hoàn thành phương trình và ân bằng phản ứng oxi hóa – khử sau bằng phương pháp thăng bằng electron.

a.  Fe_xO_y  +  HNO₃    NO +  . . .

b. M  +  H₂SO₄    M₂(SO₄)_n  +  SO₂  +. . .

c.  KMnO₄  +   C₂H₄  +  H₂SO₄    + H₂O   C₂H₄(OH)₂    +. . .

Bài 5  (ĐH Văn Lang – 2001)

   Cân bằng phản ứng oxi hóa – khử sau bằng phương pháp thăng bằng electron.

a.  FeS₂   +  HNO₃   +   HCl     FeCl₃  +   H₂SO₄  +  NO  +  H₂­O

b. CrCl₃  +   Br₂  +   NaOH      Na₂CrO₄  +  NaBr  +  NaCl  +  H₂O

Bài 6  (ĐH Nông Nghiệp  – 2001)

Cân bằng phản ứng oxi hóa – khử sau bằng phương pháp thăng bằng electron.

a.  Al  +   HNO₃     Al(NO₃)₃  +  NH₄NO₃  +  H₂O

b.  FeS₂   +  H₂SO₄(đặc)      Fe₂(SO₄)₃  +   SO₂  +   H₂O

c.   C_nH_2n   +  KMnO₄   +  H₂O      C_nH_{2n + 2}O₂  +  MnO₂  +  KOH

Bài  7 (ĐH Dược TP HCM – 2001)

Cân bằng phản ứng oxi hóa – khử sau bằng phương pháp thăng bằng electron, XĐ chất khử, chất oxi hóa, quá trình khử, quá trình oxi hóa.

a.  K₂S  +   K₂Cr₂O₇   +  H₂SO­₄        S   +   Cr₂(SO₄)₃   +  K₂SO₄   +  H₂O

b.  Fe₃O₄  +   HNO₃       Fe(NO₃)₃  +   NO   +   H₂O

c.  K₂SO₃   +    KMnO₄  +  KHSO₄     K₂SO₄   +   MnSO₄  +   H₂O

d.  SO₂   +   KMnO   +  H₂O      K₂SO₄  +   MnSO₄   +  H₂SO₄

Bài 8  (HV CN Bưu chính Viễn thông 2001)

a.  Cu₂S.FeS₂  +  HNO₃     Cu(NO₃)₂   +   Fe(NO₃)₃  +   H₂SO₄  +  NO   +  H₂O

b.  Hòa tan một muối cacbonat của kim loại M dằng dd HNO₃ Thu được dd muối  và hh 2 khí NO và CO₂