Quan hệ song phương giữa Việt Nam và Hoa Kỳ sẽ đi về đâu sau cuộc bầu cử Tổng thống Mỹ diễn ra vào ngày 8/11/2016 tới?
Sau chuyến thăm lịch sử của ông Barack Obama đến Việt Nam, một cuộc đua vào chiếc ghế Tổng thống Hoa Kỳ nhiệm kỳ mới đang đến gần. Với diễn biến hiện tại, Tổng thống tương lai của nước Mỹ có thể là bà Hillary Clinton (ứng viên hàng đầu của đảng Dân chủ) hoặc ông Donald Trump (ứng viên hàng đầu của đảng Cộng hòa).
   |
Đánh giá như thế nào về mối quan hệ Hoa Kỳ – Việt Nam có thể thay đổi dưới sự lãnh đạo của “Tổng thống” Hillary Clinton hay “Tổng thống” Donald Trump là cực kỳ quan trọng không chỉ đối với Hoa Kỳ và Việt Nam, mà còn là đối với cộng đồng quốc tế. Bởi vai trò nổi bật của Việt Nam trong các vấn đề toàn cầu như tranh chấp lãnh hải, lãnh thổ ở Biển Đông.
Bà Hillary Clinton: Kế thừa người tiền nhiệm, thậm chí còn đẩy mạnh
Nếu Hillary Clinton được bầu làm Tổng thống, rất có thể bà sẽ tiếp tục các cách tiếp cận của Tổng thống Obama đối với Việt Nam, thậm chí có thể tăng sự tham gia của Washington đối với Hà Nội.
Hillary Clinton không chỉ từng là Ngoại trưởng Mỹ dưới thời ông Obama mà còn nắm rất rõ các truyền thống hay các quy ước trong chính sách đối ngoại của Mỹ. Bà có thể sẽ trở thành Tổng thống đã từng đi qua nhiều đất nước nhất và giàu kinh nghiệm nhất trong lịch sử nước Mỹ hiện đại, đặc biệt là trong mối quan hệ với Việt Nam.
Năm 2000, với tư cách là Đệ nhất Phu nhân Mỹ, bà đã cùng chồng là Tổng thống Bill Clinton có chuyến thăm lịch sử tới Việt Nam. Đây là chuyến thăm đầu tiên của một Tổng thống Mỹ tới Hà Nội kể từ sau chuyến thăm của Tổng thống Richard Nixon hồi năm 1969.
 |
|
Đệ nhất phu nhân Hillary Clinton cùng con gái Chelsea đội chiếc nón lá đặc trưng của Việt Nam trong khi tháp tùng chồng, Tổng thống Mỹ Bill Clinton, thăm Hà Nội tháng 11/2000. |
Về kinh tế, Hillary Clinton sẽ tìm mọi cách trong khả năng mở rộng các thỏa thuận thương mại của Mỹ ở châu Á-Thái Bình Dương, hỗ trợ cho các cuộc đàm phán TPP. Khi còn là Ngoại trưởng Mỹ, bà đã luôn bày tỏ sự hỗ trợ cho các cuộc đàm phán TPP.
Suốt quá trình làm Ngoại trưởng Mỹ trong chính quyền Obama, Hillary Clinton được cho là một trong những thành viên nội các có lập trường cứng rắn hay “diều hâu”. Ví dụ, bà đã vận động để Mỹ can thiệp sâu hơn vào Libya hay Syria. Chẳng hạn như thúc giục NATO thành lập một “vùng cấm bay”.
Có thể bà cũng sẽ cứng rắn hơn ông Obama trong việc khẳng định chính sách của Mỹ ở Châu Á-Thái Bình Dương. Trong chiến dịch tranh cử, Hillary Clinton đã hứa hẹn sẽ buộc Trung Quốc “phải có trách nhiệm với những hành động hung hăng trong khu vực” và tái khẳng định vai trò của Mỹ ở Thái Bình Dương.
 |
|
Ngoại trưởng Mỹ Hillary Clinton gặp Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng trong chuyến thăm tháng 7/2010. |
Hillary Clinton cũng nhận thức được sự căng thẳng của các tranh chấp Biển Đông hiện nay. Tháng 7/2010, tại Diễn đàn Khu vực ASEAN ở Hà Nội, bà đã tuyên bố, tự do hàng hải ở khu vực này là lợi ích quốc gia của Mỹ và Mỹ phản đối việc sử dụng hay đe dọa dùng vũ lực của bất cứ nước nào trên Biển Đông. Bà cũng chỉ trích yêu sách “đường 9 đoạn” của Trung Quốc.
The Diplomat cho rằng, với vị trí và kinh nghiệm của mình, Hillary Clinton trong vai trò Tổng thống Hoa Kỳ tiếp theo sẽ tiếp tục mở rộng quan hệ song phương với Việt Nam, thúc đẩy vai trò của Việt Nam – trong các vấn đề nóng như Biển Đông, tăng cường năng lực hàng hải quân sự của một đối tác quan trọng như Việt Nam, duy trì mạnh mẽ quyền tự do hàng hải trong khu vực.
Donald Trump: Có thể điều chỉnh lại chính sách với Việt Nam
Nếu Donald Trump được bầu làm Tổng thống, sẽ có những bất ngờ xẩy ra. Trump là một trong những ứng cử viên bất thường nhất trong các cuộc đua tranh cử tổng thống. Trump như một “người ngoài” đang tìm cách phá vỡ tiến trình chính trị của Mỹ.
Đối với Việt Nam hay rộng ra là châu Á- Thái Bình Dương, có ít nhất 4 quan điểm của Donald Trump có thể sẽ dẫn tới sự điều chỉnh về chính sách đối ngoại của Mỹ.
 |
|
Donald Trump trong chiến dịch tranh cử Tổng thống Mỹ. |
Thứ nhất, về thương mại, Trump kịch liệt phản đối TPP và gọi đây là “một thỏa thuận khủng khiếp”, chủ yếu mang lại lợi ích cho Trung Quốc (mặc dù Trung Quốc không hề tham gia TPP). Ông thậm chí còn nghi ngờ WTO và lo sợ rằng Trung Quốc cũng đóng một vai trò trong tổ chức này.
Để hỗ trợ các công ty và người lao động Mỹ tránh khỏi “cạnh tranh không công bằng”, Donal Trump cam kết thực hiện một loạt biện pháp nhằm chống lại việc Trung Quốc thao túng tiền tệ, trộm cắp tài sản trí tuệ. Chính sách này cũng có thể sẽ mở rộng đến các nước châu Á khác mà Mỹ có thâm hụt thương mại như Việt Nam.
Thứ hai, ông Trump chỉ trích vai trò của liên minh Mỹ trên toàn thế giới, từ NATO đến Thái Bình Dương. Ông tin rằng các liên minh của Mỹ đang bị mất cân đối, và đồng minh của Mỹ nên mang nhiều gánh nặng hơn. Thậm chí Hoa Kỳ có thể bỏ liên minh nếu thấy quá tốn kém.
Ví dụ, ông Donald Trump đề xuất các đồng minh hiện đang được bảo vệ bởi những “chiếc ô hạt nhân” của Mỹ như Arab Saudi, Nhật Bản và Hàn Quốc, v.v… nên tự kiếm vũ khí hạt nhân cho riêng mình.
Thứ ba, Donald Trump đã tuyên bố sẽ không can thiệp vào các cuộc xung đột không trực tiếp đe dọa an ninh nước Mỹ. Ông chỉ trích nặng nề việc Mỹ can thiệp quân sự tại Iraq và Libya, coi đó là sai lầm và chẳng đem lại lợi ích cho Mỹ.
Donald Trump không hề đưa ra một quan điểm rõ ràng cho vấn đề Biển Đông. Nhưng với luận điệu của ông thì Trump sẽ cho rằng Mỹ không hề có vai trò gì trực tiếp ở đó, rất có thể ông sẽ khuyên các nước tự bảo vệ lấy lợi ích của mình.
Thứ tư, Donald Trump không muốn Mỹ duy trì vai trò bảo lãnh trật tự quốc tế. Riêng yếu tố này đã có thể tạo ra sự không chắc chắn trong tương lai quan hệ quốc tế của Mỹ.
Kết luận cuối cùng của The Diplomat là dù là Donald Trump hay Hillary Clinton, ngày 8/11/2016 tới đây, Mỹ sẽ bầu ra một Tổng thống mới và sự lựa chọn này, chắc chắn sẽ ảnh hưởng tới Việt Nam nói riêng và khu vực châu Á-Thái Bình Dương nói chung.
Phong Lan