Sau đây chúng tôi xin giới thiệu một số bài thuốc điều trị bệnh cổ trướng tùy theo từng thể bệnh để bạn đọc tham khảo và áp dụng:
Khí cổ
Triệu chứng: Ngực bụng đầy trướng, bụng phệ da bụng dầy, ngực tức sườn đau, hay ợ hơi, hay trung tiện. Tinh thần ảm đạm, u uất, hay bực tức, không muốn ăn uống. Nặng thì bụng phình to, da bụng dầy, sắc xanh, ấn tay vào nổi lên ngay. Mạch trầm vô lực.
Phương pháp điều trị: Khoan trung hạ khí lợi niệu.
Bài thuốc Khoan trung thang: Binh lang 16g, hậu phác 16g, mộc hương quảng 6g, đậu khấu nhân 8g, thanh bì 10g, trần bì 12g, đại phúc bì 12g, uất kim 16 g, trạch tả 16g. Hậu phác cạo bỏ vỏ. Các vị trên sắc với 1.600ml nước, lọc bỏ bã lấy 250ml. Mộc hương quảng + thuốc sắc 20ml mài tan hết, cho vào thuốc sắc quấy đều. Uống ấm chia đều 5 lần (ngày uống 4 lần, tối uống 1 lần).
 Hạt cau cho vị thuốc binh lang.
 Tiểu hồi hương.
|
Thuỷ cổ
Triệu chứng: Bụng trướng to bè ra hai bên, da bụng mỏng, sáng, ấn lõm, ăn uống kém, chân tay gầy, sắc mặt vàng úa, chất lưỡi bệu, nhớt, rêu lưỡi trắng, đau bụng hoặc táo kết. Mạch trầm tế hoặc vi nhược.
Phương pháp điều trị: Công trục thuỷ khí.
Bài thuốc Vũ công tán: Hắc sửu 32g, tiểu hồi hương 8g, quảng mộc hương 6g. Hai vị hắc sửu và tiểu hồi hương sắc với 800ml nước, lọc bỏ bã lấy 150ml. Mộc hương quảng + thuốc sắc 40ml mài tan hết trộn lẫn quấy đều.Uống ấm chia đều 4 lần (ngày uống 3 lần, tối uống 1 lần).
Huyết cổ
Triệu chứng: Bụng trướng to, da bụng nổi gân hơi tía hoặc xanh, mệt mỏi, sắc mặt xanh xạm, chân, tay, mặt gầy, đại tiện phân đen, bóng, thối khẳm. Mạch trầm tế.
Phương pháp điều trị: Thông huyết trục ứ hành khí.
Bài thuốc Đương qui hoạt huyết: Đương qui 12g, xích thược dược 10g, sinh địa hoàng 16g, quế tâm 6g, đào nhân 12g, phục linh 12g, hồng hoa 4g, chỉ xác 8g, sài hồ 8g, cam thảo 4g, bào khương 2g. Xích thược tẩm rượu, sinh địa hoàng tẩm rượu, Đào nhân bỏ vỏ. Các vị trên sắc với 1.700ml nước, lọc bỏ bã lấy 200ml. Uống ấm chia đều 4 lần, ngày uống 3 lần, tối uống 1 lần.
Cổ trướng
Triệu chứng: Bụng to như cái trống, trướng đau, môi đỏ, mặt mày hốc hác, mắt lờ đờ nhợt nhạt, nôn nước trong, thích ăn đồ béo ngọt, lưỡi nhợt, bệu, rêu lưỡi có điểm xanh tím. Mạch tế sác.
Phương pháp điều trị: Hoạt huyết khứ ứ, hành khí trục thuỷ.
Bài thuốc Tiêu cổ thang: Bán hạ 12g, trần bì 6g, thanh bì 6g, chỉ xác 6g, la bạc tử 10g, cam thảo 4g, tử tô 6g, sa nhân 6g, nhục đậu khấu 4g, tam lăng 12g, nga truật 12g, binh lang 12g, quan quế 4g, bạch đậu khấu 4g, tất trừng gìa 6g, mộc hương quảng 2g, sinh khương 6g, đại táo 12g. Đại táo xé ra. Các vị trên sắc với 1.700ml nước, lọc bỏ bã lấy 250ml. Mộc hương quảng + thuốc sắc 20ml mài tan hoà đều với thuốc sắc. Uống ấm chia đều 5 lần, ngày uống 4 lần, tối uống 1 lần.
Nhiệt chướng
Triệu chứng: Bụng trướng to, cứng, đau, cự án, phát sốt, miệng đắng, cổ khô, tiểu tiện vàng thẫm, sẻn, đại tiện bí, táo kết, lưỡi khô, chất lưỡi bệu, rêu lưỡi vàng nhợt. Mạch sác.
Phương pháp điều trị: Thanh nhiệt trừ thấp.
Bài thuốc Trung mãn phân tiêu thang: Hoàng liên 12g, hoàng cầm 16g, hậu phác 12g, chỉ xác 10g, bán hạ 12g, phục linh 12g, bạch truật 12g, nhân sâm 4g, trư linh 10g, trạch tả 12g, cam thảo 4g, can khương 2g. Hậu phác cạo bỏ vỏ, bán hạ chế, cam thảo chích. Các vị trên sắc với 1.700ml nước, lọc bỏ bã lấy 250ml. Uống chia đều 5 lần (ngày uống 4 lần, tối uống 1 lần).
Tỳ hư cổ trướng
Triệu chứng: Bụng trướng, bụng đầy ấn có khi mềm khi căng, thiện án, sôi bụng, sắc mặt vàng héo, tiếng nói nhỏ yếu, hơi thở ngắn, người mệt mỏi, gầy, mắt trắng, môi nhợt, chất lưỡi bệu, nhợt, đại tiện lỏng. Mạch trầm tế.
Phương pháp điều trị: Trợ dương kiện tỳ, lợi thuỷ.
Bài thuốc Thực tỳ ẩm: Bạch truật 16g, phục linh 16g, hậu phác 16g, đại phúc bì 12g, thảo quả nhân 8g, mộc hương quảng 4g, mộc qua 16g, hắc phụ tử 8g, bào khương 4g, cam thảo 6g. Hậu phác cạo bỏ vỏ. Các vị trên sắc với 1.700ml nước, lọc bỏ bã lấy 250ml. Mộc hương quảng + thuốc sắc 30ml mài tan hoà lẫn với thuốc sắc. Uống ấm chia đều 5 lần, ngày uống 4 lần, tối uống 1 lần.
Tỳ thận hư cổ trướng
Triệu chứng: Bụng đầy trướng, ấm ách sôi bụng khó chịu, không muốn ăn, đầu choáng mắt hoa, ù tai, đau lưng, mỏi gối, di tinh, ra mồ hôi, ngũ canh tiết tả. Mạch trầm tế.
Phương pháp điều trị: Ôn bổ tỳ thận dương.
Bài thuốc Phụ tử lý trung thang: Nhân sâm 8g, can khương 12g, cam thảo 12g, bạch truật 12g, hắc phụ tử 10g. Các vị trên sắc với 1.500ml nước, sắc lọc bỏ bã lấy 200ml. Uống ấm chia đều 5 lần, ngày uống 4 lần, tối uống 1 lần.
|
Cổ trướng là một chứng bệnh phức tạp khó chữa, nằm trong tứ chứng nan y của Đông y. Nguyên nhân gây ra “cổ trướng” có rất nhiều nhưng không ngoài nội thương thất tình, ăn uống thực tích, lao lực quá sức và các chứng bệnh của hoàng đản, triệt ngược không được chữa khỏi nguyên căn mà gây ra. |
Hàn chướng
Triệu chứng: Bụng đầy trướng, ấm ách trong bụng, đau vùng hạ vị, chườm nóng đỡ đau, chân tay lạnh, lưỡi nhợt, rêu lưỡi trắng, tiểu tiện trong ít, đại tiện phân nát, lỏng. Mạch trầm trì vô lực.
Phương pháp điều trị: Ôn trung tán hàn.
Bài thuốc Lý trung gia ô dược chỉ thực thang: Nhân sâm 8g, cam thảo 12g, can khương 12g, bạch truật 32g, ô dược 12g, chỉ thực 12g. Chỉ thực nướng. Các vị trên sắc với 1500ml nước, lọc bỏ bã lấy 200ml. Uống ấm chia đều 5 lần (ngày uống 4 lần, tối uống 1 lần).
TTND.BS. Trần Văn Bản
(Phó chủ tịch Trung ương Hội Đông y Việt Nam)
(theo suckhoedoisong)