 Mùa nắng nóng, các quán sâm lạnh mọc lên rất nhiều, cần đề phòng vệ sinh.
|
5 công thức đang được dùng trên thị trường
Thử tìm hiểu qua 5 công thức “sâm lạnh” đang được dùng trên thị trường, dễ dàng nhận thấy:
1. Sinh địa, rong biển, cúc hoa, đều 30g; la hán 2 quả.
2. Sài đất, rễ tranh, đều 20g; mía lau 5 khúc; râu bắp 50g; thuốc dòi 100g.
3. Rễ tranh 20g, thuốc dòi 50g, rong biển đỏ 10g, mía lau 2 khúc, lá dứa 5 lá, sò lẻ bạn 5 lá.
4. Sinh địa, cúc hoa, huyền sâm, mạch môn, ngưu tất, đều 20g; cam thảo 10g, đại táo 10 quả, mía lau 3 tấc (chẻ nhỏ).
5. Khúc mía lau, 20g rễ tranh, 100g lá thuốc dòi, 20g rong biển đỏ, 1/2 lít nước vo gạo, 50g râu bắp, 5 lá dứa, 5 lá lẻ bạn, 30g nhãn nhục, 100g đường.
Những vị thanh nhiệt
Qua thành phần của các vị thuốc trong 5 công thức trên, có thể thấy có 4 vị được dùng nhiều là: mía lau, rễ tranh, râu bắp, lá thuốc dòi.
Mía lau: Saccharum sinensis Roxb., thuộc họ Lúa (Poaceae). Đông y gọi là cam giá. Vị ngọt, tính bình. Có tác dụng trừ nhiệt chỉ khát, hòa trung, khoan cách, hành thủy, nhuận huyết, giải ban, tư nhuận phế, bổ hư lao, thông tiểu tiện, giải được các sức nóng của thuốc.
Rễ tranh: Rhizoma Imperatae Cyclindrcae. Họ lúa (Gramineae hoặc Poaceae). Còn gọi là rễ cỏ tranh. Đông y gọi là bạch mao căn. Vị ngọt, tính hàn. Có tác dụng lương huyết (làm mát máu), chỉ huyết (cầm máu), thanh nhiệt, lợi niệu (giúp đi tiểu dễ). Trị bứt rứt, khát nước do nội nhiệt, tiểu tiện không thông, tiểu gắt, tiểu ra máu, chảy máu cam, ho suyễn do phế nhiệt.
Râu bắp (râu ngô): Stigmata Maydis. Vị ngọt, tính bình; có tác dụng lợi niệu tiêu thũng, bình can, lợi đàm. Râu ngô làm tăng bài tiết nước tiểu, tăng sự bài tiết của mật, làm nước mật lỏng ra, tỷ trọng nước mật giảm, lượng protrombin trong máu tăng.
Thuốc dòi (bọ mẳm): Pouzolzia zeylanica Benn. Họ Gai (Urticaceae). Vị ngọt nhạt, tính hàn. Có tác dụng giải độc, tiêu thũng, bài nùng, thanh thấp nhiệt. Trị mụn nhọt lở loét, vú sưng, răng đau do phong hỏa, viêm ruột, kiết lỵ, nhiễm trùng đường tiểu. Dân gian thường cho vào các hũ mắm để diệt khuẩn (vì vậy còn gọi là bọ mắm, sát trùng thảo).
Dùng mía lau để thanh nhiệt, làm cho hết khát. Rễ tranh và râu bắp có tính lợi tiểu, dùng hỗ trợ mía lau để thanh nhiệt, đồng thời đẩy nhiệt ra khỏi cơ thể qua đường tiểu tiện. Thuốc dòi, vừa thanh nhiệt ở phế, vừa có tác dụng sát trùng.
Như vậy, các công thức nấu sâm lạnh đều có những vị thuốc thanh nhiệt, tả hỏa, giúp cơ thể không bị nhiệt, nóng. Thêm một ít rong biển để tận dụng muối thiên nhiên bổ sung cho natri và chất khoáng bị mất đi qua mồ hôi. Sâm lạnh xứng đáng là thức uống “quý” cho cơ thể vào những ngày nắng nóng, vừa thanh nhiệt, vừa bổ dưỡng… Tuy sâm lạnh là thức uống quý như vậy nhưng mỗi nơi chế biến lại pha tạp lẫn lộn (tùy vật liệu kiếm được…) và khi chế biến, vấn đề vệ sinh cũng là điều cần quan tâm. Ngoài ra, khi được cho vào xe đẩy ra các ngã đường để tiêu thụ, với lượng xe cộ đông đúc, khói, bụi… có thể ảnh hưởng rất nhiều đến chất lượng của “sâm lạnh”.
Vì vậy, nếu có thể, tùy dược liệu kiếm được, nên tự mua về nấu cho cả nhà cùng uống là điều tốt nhất. Đừng để vì sâm bổ dưỡng đâu không thấy mà chỉ thấy liên tục vào… thăm nhà vệ sinh thì đúng là “bổ nhào”!
Lương y HOÀNG DUY TÂN
(theo suckhoedoisong)