Tại Mỹ, một trong những khu vực tập trung người Việt đông nhất là thành phố Houston và dọc theo bờ biển của vùng vịnh thuộc các bang Texas, Louisiana và Alabama. Những người Việt ly hương ấy đang có dịp tiếp cận với lịch sử của quê hương mình qua cuộc triển lãm được tổ chức tại Bảo tàng Mỹ thuật Houston (MFAH) từ tháng 9/2009 đến tháng 1/2010.

Cuộc triển lãm có tên là “Nghệ thuật cổ Việt Nam: Từ đồng bằng đến biển khơi” (Art of Ancient Vietnam: From River Plain to Open Sea), trưng bày hơn 100 cổ vật quý hiếm được mượn từ mười bảo tàng Việt Nam, trong đó có Bảo tàng Lịch sử ở cả Hà Nội và TP.HCM, Bảo tàng Cổ vật Chăm ở Đà Nẵng.

Tượng vua trên ngai vàng, thế kỷ thứ IX (đá – Bảo tàng Cổ vật Chăm, Đà Nẵng)

Các hiện vật này chưa từng xuất hiện ở các nước khác từ trước đến nay, bao gồm các tác phẩm điêu khắc, đồ chạm khắc và đồ dùng của người Việt trong quá khứ… thể hiện tính phong phú của một nền văn hóa lâu đời ở Đông Nam Á và những ảnh hưởng đến từ các nước châu Á khác như Trung Quốc, Ấn Độ, Nhật Bản, thậm chí có cả ảnh hưởng đến từ đế quốc La Mã cổ đại.

Giám tuyển của triển lãm này – bà Nancy Tingley, một học giả về lịch sử mỹ thuật sống tại California, đã bỏ ra 20 năm để thu thập thông tin về hiện vật và kết nối chúng trong một cuộc trưng bày quy mô lớn. Bà nêu rõ ý đồ của mình: “Vấn đề là Hoa Kỳ đã không có quan hệ ngoại giao với Việt Nam cho tới trước năm 1995, trong khi chúng tôi đã bắt đầu công việc cho triển lãm này từ năm 1988. Đã có lúc, vào năm 1994, dự án này đã phải xếp lại rồi tới đầu năm 2000, chúng tôi mới tiếp tục tiến hành công việc”.

Cuộc triển lãm được chia thành ba thời kỳ lịch sử: đầu tiên là văn hóa Sa Huỳnh và Đông Sơn (trước Công nguyên), kế đến là văn hóa Phù Nam (từ trước Công nguyên cho đến thế kỷ thứ VIII) và Champa (từ thế kỷ thứ V đến thế kỷ XV), cuối cùng là Hội An với tuyến giao lưu thương mại Đông – Tây (từ thế kỷ XII đến thế kỷ XVII).

Tượng Shiva, thế kỷ XVI (đá – Bảo tàng Cổ vật Chăm, Đà Nẵng)

Khách tham quan được xem từ những tượng bằng đá mô tả những vị thần Ấn Độ giáo cũng như những bức tượng Phật giáo bằng đồng và gỗ, mộ chum và các đồ tùy táng, đồ nữ trang và các sản phẩm gốm sứ nhiều màu sắc từ những con tàu chìm được trục vớt ngoài khơi vùng biển miền Trung của Việt Nam. Tất cả cho thấy sự phong phú và chất lượng của nghệ thuật cổ đến từ dải đất hình chữ S ở Đông Nam Á.

Bà Nancy Tingley cho biết: “Cái cảm giác của tôi khi ở Việt Nam là chỉ cần cắm cái xẻng xuống đất, bạn sẽ tìm thấy được vật gì đó. Thật là một nền văn hóa phong phú đến khó tin nổi!”. Với những cư dân gốc Việt sống ở Houston và các bang kế cận với Texas – đối tượng mà cuộc triển lãm nhắm tới – bà Nancy Tingley hy vọng họ sẽ bị cuốn hút và nhất định sẽ đến xem những di sản nghệ thuật ấy: “Đó là một lý do mà chúng tôi đã kỳ vọng từ buổi đầu khi tổ chức triển lãm ở Houston”.

Tượng con tê tê, thế kỷ thứ III trước Công nguyên (đồng – Bảo tàng Đồng Nai)

Bình rượu hình phượng hoàng trong tàu chìm được trục vớt ở cù lao Chàm (Hội An)

Một trong những khách đầu tiên đến xem triển lãm là ông John Nguyễn – người đang làm việc cho một tổ chức cộng đồng của người Việt tại Houston. Ông Nguyễn cho rằng triển lãm này đặc biệt quan trọng đối với trẻ em trong các gia đình người Việt định cư tại Houston vì các em có rất ít hiểu biết về Việt Nam và lịch sử văn hóa của quê hương. Ông đánh giá: “Các em chưa từng về Việt Nam và nếu có về rồi thì cũng chưa từng biết đến nền văn hóa cũng như lịch sử tuyệt đẹp như những gì được trưng bày tại đây. Tổ chức được triển lãm này thật là tốt”.

Trong khi đó, Cristina Trần – một phụ nữ 35 tuổi sinh ra tại Việt Nam nhưng lớn lên ở Houston cho biết những gì chị nhìn thấy tại triển lãm thôi thúc chị muốn được biết nhiều hơn nữa. “Thật lòng, tôi chưa bao giờ nghĩ rằng Việt Nam lại có một lịch sử lâu dài và rộng lớn đến như vậy. Tôi chắc là khá nhiều trẻ em Việt Nam thế hệ thứ nhất và thứ hai sinh ra tại Mỹ không hề biết rằng chúng tôi cũng có những vị vua” – bà chia sẻ.

Sau khi được trưng bày tại MFAH, triển lãm “Nghệ thuật cổ Việt Nam” sẽ được giới thiệu tiếp tại New York từ tháng 2 đến tháng 5-2010. Một ấn phẩm giới thiệu các hiện vật tại triển lãm này dày 356 trang đã được phát hành với giá 40,50 USD.

Lê Bản
Theo Doanh nhân SG cuối tuần